Monument Lancaster ED333

Plaats: Urk

Locatie: Ensgat / Michiel de Ruyterallee

Kunstenaar: Fokke de Vries

Materiaal: cortenstaal

Jaar: 2025

Beschrijving:

Op 17 december 1942 stortte niet ver van Urk de Lancaster ED333 in de Noordoostpolder neer. Het was rond half negen 's avonds toen de bommenwerper in het luchtruim boven Urk door de 24-jarige jachtvlieger Hptm. Helmut Lent van de Duitse Luftwaffe werd neergeschoten. Om 20.38 uur sloeg het toestel op kavel NE14, aan de huidige Karel Doormanweg, in de modder van de droogvallende Noordoostpolder. Alle 7 bemanningsleden kwamen bij de crash om het leven.

Omdat de craslocatie zich in de buurt van de nieuwe Zeeheldenwijk bevindt en de gebeurtenissen rond de luchtoorlog 1940-1945 deel uitmaken van het verhaal van Urk heeft de gemeenteraad van Urk het college van B&W in een motie gevraagd een straat in de nieuwe woonwijk te vernoemen naar de Canadeese piloot van de Lancaster ED333, F/O Samuel Lorne McBurney. Zeker omdat Urk in de Tweede Wereldoorlog een belangrijk oriëntatiepunt was voor geallieerde vliegeniers op weg naar Duitsland. Het luchtruim werd streng bewaakt door Duitse jachtvliegtuigen en het kwam daarom geregeld tot luchtgevechten boven Urk. Het idee van de gemeenteraad sloot naadloos aan bij een plan dat al vanuit het gemeentehuis was opgestart. Tijdens de raadsvergadering op 28 maart 2024 deelde wethouder Freek Brouwer mee dat B&W al in 2023 de lokale kunstenaar Fokke de Vries gevraagd had een schetsontwerp te maken voor een herdenkingsmonument voor de 7 gevallen vliegers. 

In de informatienota 'monument Lancaster ED333 v 010524, gedenken piloot' van 1 mei 2024 van B&W van Urk aan de gemeenteraad staat dat het kunstwerk moet komen op het middeneiland van de rotonde op de kruising van het Ensgat en de Michiel de Ruyterallee. "In de Zeeheldenbuurt worden helden vernoemd. De luchtvaart is zeer nauw verwant met de zeevaart. Boven de huidige Zeeheldenbuurt hebben 7 jonge geallieerde mannen hun leven gegeven voor onze vrijheid". Op 21 mei 2024 besloot het college van B&W om het schetsontwerp van Fokke de Vries uit te werken tot een definitief ontwerp en het monument op Urk te laten vervaardigen. Daarnaast is besloten om de kosten van het realiseren en onthullen van het monument, € 75.000,-, via de kadernota op te nemen in de begroting voor 2025. 

Kunstenaar Fokke de Vries stelde voor om het monument uit te voren in cortenstaal in een soortgelijke stijl als het maritiem erfgoed kunstwerk dat op 30 januari 2025 op de rotonde Urkerweg / Michiel de Ruyterallee geplaatst is. De Vries refereert met zijn ontwerp naar een boekrol die gedeeltelijk geopend is. Op de zijkant is het embleem van het No. 97 Squadron RAF afgebeeld en het motto 'Achieve your aim' wat Latijn is voor 'Bereik uw doel', samen met het serienummer van de Lancaster, ED333. Op de open zijde van de rol worden zegels bevestigd met de namen van de 7 omgekomen bemanningsleden. Naast piloot F/O Samuel Lorne McBurney waren boordwerktuigkundige Sgt. James Izatt, waarnemer W/O Leonard Everett Thorneycroft, radiotelegrafist/boordschutter Sgt. William Henry Paul Kelleher, bommenrichter F/Sgt. Stanley Finance Mattoon, rugkoepelschutter F/Sgt. Glyn Bull en staartschutter W/O Chester Charles Trudell aan boord van het toestel. Boven de 'boekrol' zweeft het model van de Lancaster bommenwerper. De opening van de boekrol geeft de hoofdletter V van Victory weer. Fokke de Vries verwijst met zijn ontwerp tevens naar het boek Openbaringen. De opening van de rol geeft aan dat na Pasen de boekrol is geopend en de zegels verbroken; de tijd onttrok zich totdat Hij weer komt op de wolken van de hemel. Tussentijds wordt in het boek Openbaringen gesproken over ziektes, natuurrampen en oorlogen zoals de Tweede Wereldoorlog waarin het verhaal van de Lancaster ED333 en zijn bemanning zich afspeelt.

Het herdenkingsmonument wordt in april 2025 geplaatst en op zaterdag 3 mei onthuld. In 2025 wordt herdacht dat de Tweede Wereldoorlog 80 jaar geleden ten einde kwam en we sindsdien in Nederland in vrijheid leven.

Bronnen: urk.bestuurlijkeinformatie.nl; Omroep Flevoland.

Kunstenaar

Fokke Riekeltsz. de Vries is op 31 maart 1976 op Urk geboren. In 2010 maakte De Vries een moderne versie van de 'brede en smalle weg'. Sinds 2015 is hij werkzaam als grafisch ontwerper.