Ergfoedpluim 2025

Plaats: Urk

Locatie: Wijk 4-18, Prins Hendrikstraat

Maker:

materiaal: natuursteen

Jaar: 2025

Beschrijving:

Het oude dorp kent prachtige blikvangers, historische panden die zorgvuldig worden onderhouden en met liefde gerestaureerd. Echte Urker Pareltjes die het verdienen om in het zonnetje te staan. Daarom introduceerde Stichting Erfgoed Urk (SEU) samen met Gemeente Urk de Erfgoedpluim een waardering voor het zorgvuldig beheren restaureren en behouden van Urker Cultureel erfgoed. Tijdens de Open Monumentendag op 13 september 2025 is de Erfgoedpluim voor het eerst uitgereikt. In het Cultuur-Eus Tromp de Vries werd bekend gemaakt dat de eerste Erfgoedpluim naar de familie Peters ging, die de voormalige woning en het kantoor van Oliehandel De Boer na een restauratie omgebouwd hebben tot een comfortabel woonhuis, met een authentieke, historische uitstraling. De jury noemde Wijk 4-18 "een locatie met een eeuwenoude geschiedenis en vele gezichten die dankzij de zorgvuldige verbouwing haar rijke verleden zichtbaar blijft uitdragen".

Hendrik de Boer (1876-1933) leerde van zijn vader, Klaas Hendrikz de Boer, het schoenmakersvak. Maar Hendrik voelde zich niet voor schoenmaker in de wieg gelegd. Op 17 januari 1903 trouwde hij met Grietje Willemszoon (1882-1942). Rond 1910 lieten Hendrik en Grietje de Boer op de plek van de eenvoudige visserswoning van Gerrit Baarssen een deftig woonhuis met afgeknotte klokgevel en houten kroonlijst bouwen, een 'stadse' woning. Toen de vissersschepen van motoren werden voorzien begon Hendrik in 1914 een oliehandel. Daarnaast was hij brievenbesteller en handelsagent. Rond 1930 kreeg de tweelaagse woning een totaal nieuw aanzicht: twee gespiegelde woningen, nummers a en b, met elk een eigen voordeur, onder een plat dak en karakteristieke gevel met fraaie gemetselde ornamenten. Op de verdieping een hangerker onder eenvoudige, convex (bolvormig) gewelfde gevelbekroning. Een fraai voorbeeld van architectuur die sterk beïnvloedt is door de Amsterdamse School, een expressionistische bouwstijl die veel verticale accenten in de gevelindeling gebruikte. De linkerhelft van het pand diende als woning en grossierderij, de rechterhelft als tankstation. Na het overlijden van Hendrik de Boer werd het bedrijf in olie, margarine en eetbare oliën voortgezet onder de naam: Firma Wed. H. de Boer. Op 1 juni 1937 trad Grietje de Boer uit de zaak en werd het bedrijf door haar overgedragen aan de vof Gebroeders de Boer, waarvan haar zonen Klaas (1903-1966) en Gerrit (1918-1983) de vennoten waren. Gerrit, die getrouwd was met Harmpje Kramer (1918-1947) breidde het familiebedrijf uit. De olie die eerst met handkar en bakfiets werd bezorgd, werd nu per vrachtwagen en olieboot vervoerd. Gerrit overleed tijdens een reis naar Israël in Tel Aviv. Zijn tweede vrouw, Jannie Middel, kon de bediening van de benzinepomp niet voortzetten. Zij verhuisde en zoon Henk (1943-2020) en zijn vrouw Hennie op den Dries (1952) kwamen met hun kinderen Harriët en Gerlof op Wijk 4-18 wonen. In 1998 verhuisden de pomp vanuit het oude dorp naar de Westwal, waar de oliehandel werd voortgezet.

Nadat het pand Wijk 4-18 als bruidswinkel en onderdak voor arbeidsmigranten was gebruikt, werd in januari 2022 door de toenmalige eigenaar een ingrijpend plan gepresenteerd. Het huidige pand moest opnieuw opgebouwd worden, waarbij het pand een extra woonlaag kreeg. Onder het pand kwam een kelder met wellnessvoorzieningen. Bovengronds voorzag het plan in vijf tweepersoonsappartementen, waarvan één met terras op de bovenste verdieping. De derde woonlaag viel terug, zodat men een stuk van het pand af moest staan om het te zien. Door aanhoudend protest van buurtbewoners ging dat niet door. In Het Urkerland van 23 december 2022 is onder de kop "Pand verkocht, plan Wijk 4 van de baan" het volgende te lezen: "Er komt geen nieuwbouw met vijf vakantieappartementen op Wijk 4-18. Omwonenden hebben daarover deze week bericht gehad van de gemeente. De eigenaren van het pand presenteerden plannen voor nieuwbouw gericht op toeristen. Dat viel slecht in de buurt. Omwonenden vreesden voor geluidsoverlast en inkijk. Daarnaast werd gerept van verlies aan zonlicht en verergering van de parkeersituatie. De plannenmakers kwamen daarom deze zomer met een gewijzigd plan, maar ook daarvoor kwamen de handen niet op elkaar. Nu is bekend geworden dat het pand verkocht is. De nieuwe eigenaar wil er volgens de gemeente gaan wonen". Het verwaarloosde pand werd gekocht door Peter en Janneke Peters. Zij besloten de verbouwing van het huis zo uit te voeren dat het pand aan de buitenkant zoveel als mogelijk in de originele staat werd teruggebracht. De voor- en achtergevel behielden hun uitstraling. Dankzij een stalen constructie kon de gevel blijven staan. Er is een betonplaat gestort en daar bovenop is de constructie gebouwd die de historische gevel zekert. Daar omheen is een nieuwe woning onder een met zwarte pannen gedekt schilddak opgebouwd. De oude voorgevel was opgetrokken in kruisverband. Dit steensverband ontleent zijn naam aan de kruisvormige patronen die in het metselwerk herkenbaar zijn. Bij het kruisverband wisselen de koppenlagen en de streklagen elkaar af, waarbij steeds met een drieklezoor begonnen wordt. Het patroon herhaalt zich om de vier lagen, waarbij door het verspringen een sterk verband ontstaat. Vanaf de hoeken of muurbeëindigingen volgt om de andere strekkenlaag op de drieklezoren eerst een kop en dan de strekken. De twee grote kozijnen, die in de jaren 1970 geplaatst waren, zijn voor het oorspronkelijke aangezicht vervangen door vier kleinere toogramen met roedeverdeling, die zijn afgedekt met rollagen in gele en rode baksteen. Voor het muurtje tussen de kleinere ramen waren oude bakstenen nodig die uit de zijmuur zijn gehaald. De familie Peters heeft vele uren doorgebracht met het schoonbikken van alle steentjes.

Wethouder Freek Brouwer reikte de Erfgoedpluim samen met Lucia de Vries en Henk Kaptein van Stichting Erfgoed Urk uit aan de familie Peters. De pluim bestaat uit een certificaat en een voor de winnaar ontworpen tegel die voor de deur van het opgeknapte pand in de bestrating is gelegd. De prijs benadrukt niet alleen het belang van erfgoedbehoud, maar wil ook anderen inspireren om bij te dragen aan het restaureren en historiseren van panden in het Oude Dorp. Wijk 4-18 is een inspirerend voorbeeld voor historiserende nieuwbouw die verleden en heden verbindt.

Bronnen: Urkerland; Omroep Flevoland; De Noordoostpolder; Flevopost; Urker uitgaven; Urker families: Genealogie de Boer(2); 't Nieuws voor Kampen 23-8-1937