De Noorse stenen

De Noorse stenen
De Noorse stenen De Noorse stenen De Noorse stenen

Plaats: Schokland

Locatie: Middelbuurt 3

Maker:

materiaal: zwerfkeien

Jaar: 1980


Beschrijving:

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog ontstonden vriendschapsbanden tussen West-Europese steden en dorpen met de omringende landen. De achterliggende in het tijdsbeeld passende gedachte hiervoor was, dat door het bij elkaar brengen van de bevolking van Europese gemeenten en het leren kennen van elkaars leefgewoonten, bestuursvormen e.d. een zodanige verstandhouding zou ontstaan dat de kans op oorlogen zou verminderen en de eenwording van Europa bevorderd zou worden. De gemeente Noordoostpolder onderhoudt sinds 1970 vriendschappelijke betrekkingen met de Noorse gemeente Ringerike. Ringerike Kommune bestaat uit de centrale plaats Hønefoss, die omringd wordt door 4 dorpen en in het zuidoosten van Noorwegen op ongeveer een uur rijden van Oslo ligt. Destijds bestond er aan Noorse zijde de behoefte in contact te komen met een Nederlandse gemeente met min of meer vergelijkbare eigenschappen zoals agrarische activiteiten en een hoofddorp met meerdere dorpen eromheen. De vice-consul van het Noorse consulaat in Amsterdam, mr. Ab Konings, ging op zoek naar een zustergemeente en vond die in de Noordoostpolder. Het begon met een 10 m hoge Noorse kerstboom voor de nieuwe stad op de bodem van de voormalige Zuiderzee. Sindsdien bloeien er elk jaar duizenden tulpen uit de polder in Ringerike en uiteraard vinden er uitwisselingen plaats tussen de gemeentebesturen, ambtenaren, scholieren en verenigingen.

Naar aanleiding van het 10-jarig bestaan van de vriendschap met Ringerike werd in Emmeloord het idee voor een 'Noors vriendschapsmonument' geboren. Ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van de vriendschapsbanden en het 10-jarig bestaan van het Noors nationaal verkeersbureau in Nederland besloot Noorwegen om voor dit monument 5 grote en 4 kleinere gletsjerstenen aan Nederland te schenken. De brokken steen, met een totaal gewicht van 110.000 kg, werden in de winter van 1979 door soldaten van de Noorse genie uit de berghellingen bij Sperillen in het Ådal losgemaakt, nadat een delegatie uit Noordoostpolder de stenen op locatie had uitgezocht. Na grondige inspectie koos men twee ronde, roze gekleurde granietblokken en drie granieten breukstenen uit. De steenbrokken werden verplaatst tot langs de E68, de hoofdweg tussen hoofdplaats Hønefoss en Fagernes. Op 19 mei 1980 werden de werkzaamheden gestart voor het gecombineerde transport van de stenen. De ongeveer 25 km tot het dichtsbijzijnde treinemplacement werd op kosten van het Noorse leger verzorgd door een Noors spanbetonbedrijf. De Noorse spoorwegen vervoerde de stenen belangeloos over een afstand van bijna 400 km naar de havenplaats Kristiansand, vanwaar de Noorse rederij Fred Olsen Bergen-lines gratis voor vervoer naar Nederland zorgde. Bij het inschepen op 6 juni bleek het gewicht van de twee grootste rotsblokken hoger te zijn dan verwacht. Men vreesde dat bij het aan boord brengen van de reuze keien schade aan de m.s. 'Jupiter' zou ontstaan. De drie 'lichtste' rotsblokken van 14, 15 en 20 ton werden door de 'Jupiter' naar Amsterdam gebracht, terwijl de twee 30 tonners met het gecharterde vrachtschip 'Ems', in charter bij Olsen, naar Rotterdam werden verscheept. Het Verenigd Cargadoors Kantoor Amsterdam heeft met zijn grootste kraan (35 ton hefvermogen) de vracht uit de 'Juplter' gelost. Vanaf de Coenterminal in Amsterdam werden de drie enorme keien per diepladers van transportbedrijven uit Emmeloord op 9 juni over de weg naar de Noordoostpolder vervoerd. Op vrijdag 13 mei arriveerden de twee zwaarste rotsblokken in Emmeloord. 

Het monument 'De Noorse stenen' werd op De Deel opgebouwd ter meerdere eer en glorie van de vriendschap tussen Noorwegen en Nederland in het algemeen en die tussen Ringerike en de polder in het bijzonder. Als voorbereiding op het monument was voor 't Voorhuys al zand afgegraven, waarna men een enorme plaat beton had aangebracht. Bovenop deze plaat lag een laag zand waarop de enorme rotsblokken uit Noorwegen zich konden 'nestelen' zonder gevaar voor verzakking.  Op 21 juni 1980 werd het 'vriendschapsmonument' door burgemeester Erik Haraldseth van Ringerike overgedragen aan de bevolking van Noordoostpolder. 

Voor de herinrichting van De Deel moesten de keien wijken. In mei 2007 werd het monument verplaatst naar de rotonde bij museum Schokland op Middelbuurt. De museumterp werd eerst versterkt voordat de zware stenen geplaatst konden worden. De megaklus werd geklaard door aannemersbedrijf Borger uit Urk. Cisca Roefs, van de afdeling culturele zaken van de gemeente Noordoostpolder, liet weten dat niet zomaar voor Schokland gekozen was. Ze legde uit dat deze plek uitgezocht was omdat de stenen passen bij de geologische geschiedenis van het voormalig eiland. Juist op Schokland sluiten de Noorse gletsjerstenen mooi aan bij de geologische collectie van het museum en liggen ze in het verlengde van de Gesteentetuin in het Schokkerbos. De gemeente heeft nog even gedacht aan het Harmen Visserplein, maar daar was eigenlijk geen ruimte.

Het Noorse natuurmonument bestaat uit 3 brokken Ingelsberggraniet, 1 brok Migmatiet (migmatietgneiss) en 1 brok Gneiss. De stenen zijn afkomstig uit granietformaties die ongeveer 600 miljoen jaar geleden zijn ontstaan, in een periode die de geologen het laat-praecambrium noemen. De geologische naam van het gesteente is gneis. Daar het behoort tot wat de Noren het 'Grunnfjell' noemen, wordt het ook wel als Grunnfjellgneis aangeduid. Te midden van de 5 grote rotsblokken lagen op De Deel ook 4 stukken Rhomben-porfier van elk 4000 kg, waarvan er maar één naar Schokland is overgebracht. De zogenaamde Rhomben-porfier is ongeveer 225 miljoen jaar geleden ontstaan toen zich in de aardlaag een aantal breuklijnen vormden waardoor een vulkanische keten ontstond, die door erosie en IJstijd is dichtgeschoven en die daarna niet langer actief was. De Rhomben-porfier stamt uit de tijd van de vulkanische uitbarstingen en de afkoeling daarna.

Kijk op noordoostpolder.nu voor meer informatie en heel veel foto's. De gemeente Noordoostpolder heeft een filmpje over de tot standkoming van het monument gemaakt dat u hier kunt bekijken.

De gemeente Noordoostpolder schonk ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van de vriendschapsbanden de gemeente Ringerike een 2500 kg zwaar scheepsanker dat bij de drooglegging van de polder gevonden werd. Ter gelegenheid van de Noorse Nationale Feestdag op 17  mei 1980 werd het gesmede stokanker symbolisch overhandigd door wethouder Dirk de Wit en gemeenteraadslid mevrouw G. Schilt Wigger. Het 'Zuiderzee-monument' werd op 22 september 1980 officieel onthuld voor het gemeentehuis in Hønefoss. Wethouder A.L.A.M. Steijaert sloeg tegen het anker een fles Zuiderzeewater stuk, die versierd was met een rood wit blauw lint.