Monument voor Geallieerde Vliegers

Plaats: Marknesse

Locatie: Breestraat / Groene Zoom

Kunstenaar: Esli Tapilatu

Materiaal: diverse materialen

Jaar: 2007

Beschrijving:

Marknesse is het oudste dorp in de Noordoostpolder. In 2007 vierde het dorp zijn 65-jarig bestaan. Dorpsbelang Marknesse hecht veel waarde aan haar erfgoed en wil dat in het dorp tot uitdrukking brengen. Om die reden is als onderdeel van het Leader+ project "het Marknesser erfgoed" bij de ingang van het dorp een monument geplaatst voor gevallen bemanningsleden van gecrashte vliegtuigen in de buurt van Marknesse. 

Op 12 oktober 1941 stortte een tweemotorige Vickers Wellington - bommenwerper neer in de net droogvallende Noordoostpolder op een plek waar nu de Baarloseweg is. Aan boord waren 6 bemanningsleden, 1 overleefde de crash. Het lichaam van één van de omgekomen bemanningsleden werd direct geborgen en met militaire eer begraven in Kuinre. De lichamen van de andere vier omgekomen bemanningsleden zijn pas na de oorlog geborgen en begraven op het geallieerd erehof in Emmeloord. In de regel verzorgde de Luftwaffe de begrafenis van de omgekomen geallieerde vliegers. In 1943 is door de Duitsers aan de Baarloseweg bij het veldgraf een houten kruis opgericht als gedenkteken voor de bemanning van de Engelse bommenwerper.

Op 30 januari 1944 crashte bij de Oosterringweg een viermotorige Lancaster-bommenwerper, met aan boord zeven bemanningsleden. Vijf omgekomen bemanningsleden, navigator Kenneth Ball, boordwerktuigkundige Edward Shorter, piloot John Rule en de boordschutters John Sloan en George Race zijn in Vollenhove begraven. In 1973 werden van dit toestel nog enkele resten gevonden.

Op 22 september 2007 heeft burgemeester Willem ridder van Rappard het monument samen met Eileen Watkins-Race, zus van één van de omgekomen bemanningsleden, onthuld. Esli Tapilatu, destijds 3e jaars student aan de kunstacademie in Arnhem, bedacht het monument ter nagedachtenis aan de twee geallieerde vliegtuigen die in de Tweede Wereldoorlog zijn neergestort op het stukje Noordoostpolder dat nu Marknesse is. Het monument is gebaseerd op het oude kruis dat aan de Baarloseweg gestaan heeft. In het monument is een propeller verwerkt van een Engelse bommenwerper waarvan de resten nabij Marknesse werden gevonden. De Propeller is plat op de grond geplaatst. Het kruis en de propeller zijn met elkaar verbonden en staan centraal in een cirkel van twee gemetselde muurtjes. De gedachte daarachter is: zoals de cirkel eindeloos is, zo willen wij de gevallenen ook eindeloos blijven herinneren. De herdenkingsplek is aangelgd door vrijwilligers uit het dorp.

Op de bronzen plaquettes op het kruis staat de volgende tekst:

'1940'.

'1945.'

'12 OKTOBER 1941

Sgt. A.W. Jeffries

PO H.L. Myers

Sgt. P.F.M. Cooke

Sgt. W.C. Wood

Flt Sgt. W.H.S. Byers.'

'30 JANUARI 1944

PO J.E. Rule

Sgt. E.A. Shorter

Flt Sgt. K.R. Ball

Sgt. G.A. Race

Sgt. J.J. Sloan'

In 2012 moest het monument wijken voor de bouw van een nieuw busstation. Het monument is in het voorjaar van 2013 aan de Breestraat / Groene Zoom opnieuw gebouwd. Voor sommige vliegeniers was de horizontale stand van de propeller geen gelukkige keus omdat deze in de horizontale stand niet naar behoren functioneert. Vandaar dat het ontwerp van het monument is aangepast. Op de nieuwe plek is de propeller in verticale stand achter het kruis geplaatst. 

Bij het monument was een informatiebordje geplaatst waarop o.a. het volgende te lezen was: "Dit voormalige gedenkteken stond aan de Baarloseweg en werd op 12 augustus 1941 opgericht voor de gevallen bemanningsleden van een Engelse bommenwerper". De datum klopt niet. Het toestel is 2 maanden later verongelukt op 12 oktober 1941. Op 1 april 1943 heeft Wehrmachtgräberoffizier 24 vanuit zijn standplaats Hilversum opdracht gegeven om bij het veldgraf op kavel NR34 een houten kruis te plaatsen als gedenkteken voor de omgekomen bemanningsleden van de Vickers Wellington R1757. In mei 2020 werd bij het Vliegersmonument een nieuw informatiebord geplaatst omdat er nieuwe informatie boven water gekomen was. De Lancaster JA702 bleek niet te zijn neergestort aan de Oosterringweg, maar aan de Zuidermiddenweg bij Tollebeek. De vliegtuigresten die in 1973 aan de Oosterringweg gevonden waren, zijn waarschijnlijk afkomstig van de Lancaster JA902 die op 3 januari 1944 aan de Lindenweg is neergestort.

Kunstenaar

Esli Matheus Murk Tapilatu is geboren en getogen in Groningen. Na zijn middelbare opleiding aan het Augustinuscollege in Groningen ging hij studeren in Arnhem. Daar volgde hij van 2005 - 2007 een opleiding aan ArtEZ Hogeschool voor kunsten. Vervolgens keerde hij terug naar Groningen waar hij zijn opleiding van 2007 - 2009 vervolgde aan de Hanzehogeschool. 

Esli Tapilatu is 'social designer'. In juni 2015 won hij de online talentexpo 2015 met zijn project 'Capital of Happiness', een goed nieuws krant die gemaakt wordt door gewone mensen van over de hele wereld. In het project zoekt Tapilatu naar verhalen over geluk wereldwijd. Hij wil met zijn 'gelukskrant' mensen en culturen met elkaar verbinden. De krant moedigt mensen aan om goed te doen, hoop te geven, te bemoedigen en helpt de mensen de ogen te openen voor het goede in en om ons heen. Wat ontstond als 'gelukskrant' boordevol 'goed nieuws' is uitgegroeid tot een community of 'goodhearted people'.