Gedenkteken Henk Bolt
Plaats: Kraggenburg
Locatie: Voorsterbos, nabij Leemringweg 29
Maker: onbekend
materiaal:
Jaar: 1999
Beschrijving:
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vertrokken veel mannen naar de Noordoostpolder, om aan de arbeitseinsatz in Duitsland te ontkomen. Omdat de polder een belangrijke bijdrage leverde aan de voedselvoorziening knepen de Duitsers lange tijd een oogje dicht. Maar in de zomer van 1944 was het gedogen voorbij. Duitsland kampte met een steeds groter tekort aan arbeidskrachten. De mannen uit de Noordoostpolder waren in Duitsland nodig. Op 17 juli werd in de arbeiderskampen in de Noordoostpolder een bekendmaking opgehangen voor vrijwillige tewerkstelling in de kalksteengrotten van Valkenburg en Maastricht, waar Philips, Volkswagen en de Wehrmacht fabrieken hadden opgezet. Twee dagen later hadden zich 121 mannen uit de polder en 12 uit Kampen aangemeld. Dit aantal was te laag, er waren nog zeker 370 mannen nodig. Feije Haadsma, directeur van het Rijksarbeidsbureau Noordoostpolder, kreeg van de Duitsers de opdracht om het gevraagde aantal mannen op 2 augustus te leveren. Haadsma probeerde nog om dit te voorkomen, wat er toe leidde dat hij drie dagen later tijdelijk werd gearresteerd.
Op 7 augustus 1944 hielden de Duitsers samen met de politie van de Arbeidscontroledienst de eerste razzia in de Noordoostpolder. De barakkenkampen werden omsingeld, maar daar bevonden zich op dat uur van de dag slecht wat zieken en kamppersoneel. De arbeiders waren in de polder aan het werken. Het bericht van de razzia verspreidde zich als een lopend vuurtje, bijna iedereen nam de benen, paarden en machines onbeheerd achterlatend. In een artikel in De Noordoostpolder van 16 november 2014 is te lezen: "De kampbeheerder van Marknesse deelde om negen uur 's morgens aan de directeur van de Noordoostpolder telefonisch mede dat lieden van het bureau van de 'Beauftragte' daar waren om arbeiders te vorderen. Ook werd van Duitse zijde de heer S. Smeding gevraagd de arbeiders opdracht te geven zich in de kantine van Marknesse te verzamelen. De heer Smeding maakte hiertegen bezwaar en na enig telefonisch contact, konden de arbeiders zich toch weer bezig houden met de volop in gang zijnde oogst van 12.000 hectare granen".
Op 9 augustus vond een tweede razzia plaats. Bij kamp Vollenhove werden 117 mannen opgepakt. Hierbij werd de 22-jarige Hindrik (Henk) Bolt uit 't Zandt, een landarbeider die werkte in de smederij bij kamp Vollenhove, zonder reden doodgeschoten voor de ogen van tientallen onderduikers. In het Politie Maandrapport van 15 augustus 1944 werd gemeld: "Op woensdag, 9 augustus, werd wederom door geuniformde personen, nu in Duitsche Marineuniform een razzia gehouden waarbij een persoon door een kogel werd getroffen en aan welke verwondingen hij in het ziekenhuis der Polder is bezweken". Bron: nopinoorlogstijd.nl
Jaap de Graaf dook eind juli 1943 in de polder onder. Hij vertelde in 1984 in een interview in de Leeuwarder Courant dat hij drie razzia's had meegemaakt. "In augustus werd daarbij mijn beste kameraad, Henk Bolt uit Groningen, doodgeschoten. Hij kreeg een schot in de rug toen hij uit de slaapzaal even zijn portefeuille wilde halen. Ze hebben hem gewoon dood laten bloeden". Op 13 juli 1945 plaatste De Noordoostpolder een ingezonden brief van mevrouw van Dam-van Heiningen uit werkkamp Blokzijl:
Op 17 november 1999 werd in restaurant De Voorst in Kraggenburg een reünie voor oud-onderduikers gehouden. Die dag werd stilgestaan bij de razzia's in de polder. Tijdens de herdenking onthulde de toenmalige verloofde van Henk Bolt, mevrouw Alie Schuring-Waalkema, symbolisch een bord met daarop informatie over de razzia's. Henk Bolt wordt ook op dit bord herdacht. Het informatiebord was tijdens de plechtigheid nog niet gereed en werd op een later tijdstip nabij recreatiepark de Voorst in het Voorsterbos geplaatst. Op het bord wordt met tekst en foto's een beeld geschetst van de Noordoostpolder als 'Nederlands Onderduikers Paradijs'. Het herdenkingsbord moet de bezoekers op de hoogte brengen van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog en de herinnering aan de onderduikerstijd en de razzia's in de polder levend houden. Het bord kwam op initiatief van de Vereniging Natuurmonumenten en de gemeente Noordoostpolder tot stand.
De razzia's op 7 en 9 augustus luidde een ware uittocht uit het 'Nederlands Onderduikers Paradijs' in. De schrik zat vele in de benen en ze maakten dat ze wegkwamen. Zo'n 1950 mannen bleven in de polder achter. De vertrokken arbeiders kregen naderhand een brief van landdrost dr. ir. S. Smeding thuisbezorgd. "Of ze alsjeblieft wilden terugkomen, want er moest geoogst worden. En het zou nóóít meer gebeuren.” Toen de oogst binnen was, bleek wat deze belofte waard was. Van 17 tot 19 november 1944 vond in de Noordoostpolder de grote razzia plaats waarbij de Duitsers bijna 1800 mannen oppakten. Uiteindelijk zijn 1000 van hen weggevoerd en tewerk gesteld in Duitsland. Op 18 november 1944 werd ook op Urk een razzia gehouden waarbij 85 mannen werden gearresteerd.
DE DUIKHOEK, die in het 'in memoriam' werd aangehaald, was een illegaal blad dat tussen januari 1944 en juni 1945 zes maal werd uitgegeven door en voor onderduikers in de Noordoostpolder. In het laatste blad van 8 juni 1945 werd aangekondigd dat 'De duikhoek' voortaan als 'De Noordoostpolder' zou verschijnen. Het eerste nummer van De Noordoostpolder kwam op 22 juni 1945 uit.
Bronnen: Omroep Flevoland; Leeuwarder Courant, 20-04-1984 en 05-11-1994; De Noordoostpolder, 18 -11-1999.