Gedenkteken Henk Bolt

Gedenkteken Henk Bolt
Gedenkteken Henk Bolt Gedenkteken Henk Bolt Gedenkteken Henk Bolt Gedenkteken Henk Bolt Gedenkteken Henk Bolt

Plaats: Kraggenburg

Locatie: Voorsterbos, nabij Leemringweg 29

Maker: onbekend

materiaal:

Jaar: 1999


Beschrijving:

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vertrokken veel mannen naar de Noordoostpolder, om aan de arbeitseinsatz in Duitsland te ontkomen. Omdat de polder een belangrijke bijdrage leverde aan de voedselvoorziening knepen de Duitsers lange tijd een oogje dicht. Maar in de zomer van 1944 was het gedogen voorbij. Duitsland kampte met een steeds groter tekort aan arbeidskrachten. De mannen uit de Noordoostpolder waren in Duitsland nodig. Op 17 juli werd in de arbeiderskampen in de Noordoostpolder een bekendmaking opgehangen voor vrijwillige tewerkstelling in de kalksteengrotten van Valkenburg en Maastricht, waar  Philips, Volkswagen en de Wehrmacht fabrieken hadden opgezet. Twee dagen later hadden zich 121 mannen uit de polder en 12 uit Kampen aangemeld. Dit aantal was te laag, er waren nog zeker 370 mannen nodig. Feije Haadsma, directeur van het Rijksarbeidsbureau Noordoostpolder, kreeg van de Duitsers de opdracht om het gevraagde aantal mannen op 2 augustus te leveren. Haadsma probeerde nog om dit te voorkomen, wat er toe leidde dat hij drie dagen later tijdelijk werd gearresteerd. 

Op 7 augustus 1944 hielden de Duitsers samen met de politie van de Arbeidscontroledienst de eerste razzia in de Noordoostpolder. De barakkenkampen werden omsingeld, maar daar bevonden zich op dat uur van de dag slecht wat zieken en kamppersoneel. De arbeiders waren in de polder aan het werken. Het bericht van de razzia verspreidde zich als een lopend vuurtje, bijna iedereen nam de benen, paarden en machines onbeheerd achterlatend. In een artikel in De Noordoostpolder van 16 november 2014 is te lezen: "De kampbeheerder van Marknesse deelde om negen uur 's morgens aan de directeur van de Noordoostpolder telefonisch mede dat lieden van het bureau van de 'Beauftragte' daar waren om arbeiders te vorderen. Ook werd van Duitse zijde de heer S. Smeding gevraagd de arbeiders opdracht te geven zich in de kantine van Marknesse te verzamelen. De heer Smeding maakte hiertegen bezwaar en na enig telefonisch contact, konden de arbeiders zich toch weer bezig houden met de volop in gang zijnde oogst van 12.000 hectare granen".

Op 9 augustus vond een tweede razzia plaats. Bij kamp Vollenhove werden 117 mannen opgepakt. Hierbij werd de 22-jarige Hindrik (Henk) Bolt uit 't Zandt, een landarbeider die werkte in de smederij bij kamp Vollenhove, zonder reden doodgeschoten voor de ogen van tientallen onderduikers. In het Politie Maandrapport van 15 augustus 1944 werd gemeld: "Op woensdag, 9 augustus, werd wederom door geuniformde personen, nu in Duitsche Marineuniform een razzia gehouden waarbij een persoon door een kogel werd getroffen en aan welke verwondingen hij in het ziekenhuis der Polder is bezweken". Bron: nopinoorlogstijd.nl 

Jaap de Graaf dook eind juli 1943 in de polder onder. Hij vertelde in 1984 in een interview in de Leeuwarder Courant dat hij drie razzia's had meegemaakt. "In augustus werd daarbij mijn beste kameraad, Henk Bolt uit Groningen, doodgeschoten. Hij kreeg een schot in de rug toen hij uit de slaapzaal even zijn portefeuille wilde halen. Ze hebben hem gewoon dood laten bloeden". Op 13 juli 1945 plaatste De Noordoostpolder een ingezonden brief van mevrouw van Dam-van Heiningen uit werkkamp Blokzijl:

"In memoriam Henk Bolt." 
"Zij, die dit lazen in de laatste uitgave van "De Duikhoek", werden plotseling fel herinnerd aan den dag, waarop de polder in rep en roer was. De noodkreet "De Duitsers!" klonk als een doodsklok over den polder en deed ieder besluiten, een duikhoek op te zoeken en zo te trachten uit hun handen te blijven. 
Nog zie ik voor mij, hoe dien avond te voren arbeiders met dekens enz. beladen, den polder introkken, om althans den nacht veilig tusschen het koren door te brengen. 's Morgens, toen men meende, dat alles veilig was, kwamen ze weer te voorschijn. Helaas rukte te Vollenhove juist de Kriegsmarine binnen, met al de gevolgen van toen. 
Jongens in doodsangst, de handen omhoog, moesten aanschouwen, hoe Henk werd neergeknald. Zij konden hem toen niet helpen, maar één gedachte hield hen staande en die was: eens komt onze tijd!
Nu is die tijd gekomen. Maar is het drama gewroken? De Duitschers zijn verslagen. Maar zij, die de directe oorzaak van de razzia was, de firma die het weermachtswerk te Maastricht had aangenomen en de arbeiders opriep onder de leus: hooge loonen, goede voeding enz., die firma kunnen wij toch gerust aansprakelijk stellen voor de twee razzia's die volgden, toen haast geen arbeider verkoos om voor de weermacht te gaan werken. Onder de arbeiders was de woede tegen die firma geweldig groot. De eene firmant, een N.S.B.-er, zal wel gepakt zijn, maar de ander firmant vierde - met de ellende van velen en den dood van Henk Bolt op den achtergrond - het groote bevrijdingsfeest in den Noordoostpolder.
Henk jij kon zeggen: "Het betert weer", maar ik kan het helaas niet verder brengen dat tot "Het kan verkeren"."
 
Hindrik Bolt werd op 15 juni 1922 in 't Zand geboren. Hij is begraven op de N.H. Begraafplaats van Zeerijp. Zijn naam wordt vermeld op het oologsmonument in zijn geboorteplaats 't Zand.

Op 17 november 1999 werd in restaurant De Voorst in Kraggenburg een reünie voor oud-onderduikers gehouden. Die dag werd stilgestaan bij de razzia's in de polder. Tijdens de herdenking onthulde de toenmalige verloofde van Henk Bolt, mevrouw Alie Schuring-Waalkema, symbolisch een bord met daarop informatie over de razzia's. Henk Bolt wordt ook op dit bord herdacht. Het informatiebord was tijdens de plechtigheid nog niet gereed en werd op een later tijdstip nabij recreatiepark de Voorst in het Voorsterbos geplaatst. Op het bord wordt met tekst en foto's een beeld geschetst van de Noordoostpolder als 'Nederlands Onderduikers Paradijs'. Het herdenkingsbord moet de bezoekers op de hoogte brengen van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog en de herinnering aan de onderduikerstijd en de razzia's in de polder levend houden. Het bord kwam op initiatief van de Vereniging Natuurmonumenten en de gemeente Noordoostpolder tot stand.

De razzia's op 7 en 9 augustus luidde een ware uittocht uit het 'Nederlands Onderduikers Paradijs' in. De schrik zat vele in de benen en ze maakten dat ze wegkwamen. Zo'n 1950 mannen bleven in de polder achter. De vertrokken arbeiders kregen naderhand een brief van landdrost dr. ir. S. Smeding thuisbezorgd. "Of ze alsjeblieft wilden terugkomen, want er moest geoogst worden. En het zou nóóít meer gebeuren.” Toen de oogst binnen was, bleek wat deze belofte waard was. Van 17 tot 19 november 1944 vond in de Noordoostpolder de grote razzia plaats waarbij de Duitsers bijna 1800 mannen oppakten. Uiteindelijk zijn 1000 van hen weggevoerd en tewerk gesteld in Duitsland. Op 18 november 1944 werd ook op Urk een razzia gehouden waarbij 85 mannen werden gearresteerd.

DE DUIKHOEK, die in het 'in memoriam' werd aangehaald, was een illegaal blad dat tussen januari 1944 en juni 1945 zes maal werd uitgegeven door en voor onderduikers in de Noordoostpolder. In het laatste blad van 8 juni 1945 werd aangekondigd dat 'De duikhoek' voortaan als 'De Noordoostpolder' zou verschijnen. Het eerste nummer van De Noordoostpolder kwam op 22 juni 1945 uit.

Bronnen: Omroep Flevoland; Leeuwarder Courant, 20-04-1984 en 05-11-1994; De Noordoostpolder, 18 -11-1999.