Cirkels in het groen

Plaats: Emmeloord

Locatie: Professor Thijsselaan

Kunstenaar: Hero Bloem

Materiaal: roestvrijstaal

Jaar: 1995

Beschrijving:

Tot 1995 vond in Emmeloord de jaarlijkse herdenking van de oorlogsslachtoffers plaats bij de begraafplaats aan de Espelerlaan. Op 2 mei 1995 werd in het park aan de Koningin Julianalaan een oorlogsmonument geplaatst dat op 4 mei 1995 onthuld werd door drs. M.A.J. (Menno) Knip die van 1 februari 1989 tot 1 maart 1998 burgemeester van Noordoostpolder was. In zijn toespraak zei de burgemeester: "Ik hoop dat dit monument het middelpunt mag zijn van bezinning. Het is vreselijk wat er gebeurd is en nog steeds om ons heen gebeurt. Laten we bijdragen aan een betere wereld waarvan dit monument een uiting is". Onder de genodigden die de plechtigheid bijwoonden was ook oud-gezagsvoerder Robert Max (Bob) Harrah die met de Boeing B-17G 'Paragon' op 4 juli 1944 een noodlanding maakte in de Noordoostpolder. Bob Harrah legde een krans op het monument 'In remembrance of my comrades who did not return'. De 72-jarige Harah en zijn vrouw Maxime waren op uitnodiging van Rudy van Leusen, zoon van oud opperwachtmeester en postcommandant van Emmeloord K. van Leusen, een paar dagen in de Noordoostpolder om hier te gedenken en het bevrijdingsfeest mee te vieren.

Het herdenkingsmonument is ontworpen door Hero Bloem. Het basisidee voor het officiële oorlogsmonument in Emmeloord was al enige jaren daarvoor ontstaan. Het maken van een beeld vond Bloem interessant, daarnaast heeft een monument een duidelijke functie. In de zomer van 1994 besteedde Hero Bloem de eerste twee weken van zijn vakantie aan het uitwerken van het idee. Naast een schetsontwerp maakte hij ook een maquette. Tijdens de razziaherdenking in november van dat jaar kwam het monument weer ter sprake en later deed de politiek duidelijke uitspraken. In januari werd Bloem namens het Comité 4 en 5 mei benaderd door Frans Harryvan, waarna het college de uiteindelijke opdracht verstrekte. Volgens Hero Bloem is alles perfect verlopen: in zowel de locatie, als het kunstwerk kon hij zich goed vinden. Ook de dichtregels, die aan de buitenkant van de binnenste ring over de volledige cirkel te lezen zijn, stemt tot zijn tevredenheid. Het ontwerp van het oorlogsmonument 'Cirkels in het groen', dat opgericht is naar aanleiding van de 50-jarige herdenking van de bevrijding, is gebaseerd op het Julianapark dat als basis een cirkelvorm had. Het monument bestaat uit twee roestvrijstalen cirkels waarvan de buitenste een doorsnede heeft van bijna 7 m en een hoogte van 21 cm. De binnenste cirkel is 55 cm hoog en de doorsnede meet 2,30 m. Het totale gewicht is ruim anderhalve ton, oftewel 15000 kg.

De cirkel is veelvuldig en universeel en staat voor schoonheid, meditatie en vereniging. Groen is het symbool voor rust, hoop en vrede. Op de kleine cirkel in het midden van het monument staan de meest geciteerde regels uit de Nederlandse literatuur over de Tweede Wereldoorlog, de laatste strofe van het gedicht 'Vrede', van de Nederlandse dichter/schrijver Leo Vroman (1915-2014):

'KOM VANAVOND MET VERHALEN,

HOE DE OORLOG IS VERDWENEN,

HERHAAL ZE HONDERD MALEN,

ALLE KEREN ZAL IK WENEN'.

Het gedicht 'Vrede' werd voor het eerst in 1954 gepubliceerd in de bundel Nationale Snipperdag, een samenwerking van negen literaire tijdschriften. Zij tekende protest aan tegen het regeringsbesluit om 5 mei als nationale feestdag af te schaffen. Deze tijdschriften nodigden auteurs uit om in gedichten, essays en verhalen het besef wakker te houden van wat vrijheid voor de mens betekent. Wie het hele gedicht leest zal begrijpen dat Vromans heeft willen zeggen: de oorlog is nooit voorbij. De mensen die hem meegemaakt hebben zullen hem altijd met zich meedragen en de mensen die hem niet meegemaakt hebben vermoeden niet dat ze elk moment overvallen kunnen worden.

Het herdenkingsmonument 'Cirkels in het groen' is in twee weken tijd uitgevoerd door Suplacon B.V. uit Emmeloord. Het was niet het eerste kunstwerk van het staalverwerkingsbedrijf, maar wel het grootste. Met de uitvoering was een bedrag van ƒ 50.000,- gemoeid. Hero Bloem, die toentertijd werkzaam was op de Afdeling Welzijn van de gemeente Noordoostpolder, kreeg de opdracht op persoonlijke titel. De definitieve vormgeving van het monument is niet in de tijd van de baas, maar in zijn vrije tijd tot stand gekomen. Voor het ontwerp heeft hij geen honorarium gevraagd.

Vanwege de centrumplannen en de sloop van de omliggende kantoorgebouwen aan de Deel moest het oorlogsmonument verplaatst worden. Na een lange zoektocht en in nauw overleg met de Stichting A.D. van Eckfonds en ontwerper Hero Bloem, heeft de gemeente als nieuwe locatie voor de groenstrook bij verzorgingshuis de Golfslag gekozen omdat Bloem aangegeven had dat het ontwerp van het herdenkingsmonument gebaseerd was op een plaats in het groen. Op 24 augustus 2009 is het monument verhuisd naar de Professor Thijsselaan waar het op een ring van klinkers geplaatst werd en van verlichting werd voorzien.

Op 30 juni 2020 heeft de gemeenteraad van Noordoostpolder besloten dat het oorlogsmonument verdwijnt van de huidige locatie achter de Golfslag, omdat de plek bij het verwaarloosde pand van het voormalige verzorgingshuis geen waardige locatie is. Het kunstwerk moet bij de herinrichting van het park aan de zijde van de Julianastraat weer teruggeplaatst worden op de oorspronkelijke plek in het centrum van Emmeloord. Wethouder Wiemer Haagsma noemde het bij de raadsvergadering ‘een uitdaging’ om het oorlogsmonument een plekje te geven. "Tien jaar terug heeft de raad het monument met het volle verstand op de huidige plek neergezet. Waar het monument nu staat, krijgt het Smedingplein en De Golfslag een opwaardering. Naar de oorspronkelijke plek verplaatsen is een uitdaging. Het park bij de Koningin Julianastraat is al ontworpen, we hebben er nog geen plekje voor". Op 30 oktober 2020 liet het college van B & W weten geen gehoor te geven aan het verzoek van een meerderheid van de gemeenteraad om het oorlogsmonument te verplaatsen. Het college verwacht dat de ontwerper Hero Bloem zich zou willen verzetten tegen de verplaatsing. Op de beoogde locatie komt 'Cirkels in het groen' op een kleinere plek te staan met meer drukte en minder zicht op het monument. Daarom zal Bloem, die het intellectueel eigendom heeft, volgens B & W tegen verplaatsing in bezwaar gaan en daarbij bij de rechter een goede kans maken. "Hij beschouwt dit als een aantasting van de intentie van het kunstwerk". Belangrijke criteria bij het ontwerp en de keuze voor de huidige plek waren immers een centrale ligging en een waardige plek. Daarnaast hebben omwonenden van de huidige locatie, middels een brief hun bezwaren kenbaar gemaakt. Zij gaven aan het jammer te vinden als het monument tussen de bebouwing komt te staan, waar volgens hen geen plaats genoeg is om op 4 mei in stijl de oorlogsslachtoffers te gedenken. Tevens telt mee dat er aan het verplaatsen van het oorlogsmonument 'Cirkels in het groen' een prijskaartje van € 55.000,- hangt, waarvoor de reserve Beeldende Kunst en Cultuur (BKC) moet worden aangesproken.

Bron: De Noordoostpolder.

Ontwerper

Hero Bloem is op 4 juli 1945 geboren. Hij studeerde van 1975 – 1982 aan de Academie beeldende kunst in Arnhem en aan de Hogeschool voor kunsten in Utrecht. Bloem is hoofd culturele zaken van de gemeente Noordoostpolder.