Marknessersluis

Plaats: Marknesse

Locatie: Sluis

Maker: Dienst der Zuiderzeewerken

materiaal: diverse materialen

Jaar: 1948

Beschrijving:

Omdat de bodem van de voormalige Zuiderzee van de oude kust naar het centrum aanvankelijk onder een vrij sterke helling ligt en vervolgens flauw afloopt, was het voor een goede waterhuishouding in de Noordoostpolder nodig deze te splitsen in twee of meer afdelingen waarin afzonderlijke peilen nagestreefd worden. Daarom bestaat de polder uit drie peilgebieden, de hoge afdeling, de lage afdeling en de tussenafdeling. De Marknessersluis ligt op de scheiding van de hoge- en lage afdeling. De aanbesteding van de sluis werd op 29 mei 1946 onderhands aanbesteed en gegund aan de laagste inschrijfster, de Nederlandsche Beton Mij Bate uit Den Haag voor de som van ƒ 324.000,-. De bouw kwam, op de basculebrug na, in 1947 gereed. Het maken van de brug ondervond door het gebrek aan materialen na de Tweede Wereldoorlog grote vertraging, dus werd er een tijdelijke rolbrug aangebracht. De basculebrug, die gebouwd is door N.V. de Nederlandse Staalindustrie in Rotterdam, werd in april 1948 geplaatst. 

De Marknessersluis is 7 m breed, 50 m lang en heeft een schutlengte van 39,50 m. In de sluis kunnen schepen van 200 tot 300 ton geschut worden. Met geopende brug bedraagt de schutlengte 49,50 m. In de sluiskolk wordt het waterpeil kunstmatig verhoogd en verlaagd, zodat schepen het hoogteverschil tussen de hoge afdeling (-4,50 m NAP) en lage afdeling (-5,70m NAP) kunnen overbruggen. Aan beide uiteinden van de kolk bevinden zich een paar puntdeuren die aan de zijkant schanieren. De deuren vallen in het midden tegen elkaar en geven elkaar zo de nodige steun. Ze staan dus in een knik. Aan de onderkant sluiten zij tegen een drempel. Ook deze drempel vertoont een knik in het midden. De schutsluis met bijbehorende brug over de Zwolse Vaart heeft een bakstenen bedieningshuisje dat staat op een rechthoekig grondplan onder een met pannen gedekt wolfsdak. Het bedieningsgebouwtje heeft aan de zijde die van de sluis afgekeerd is ronde ramen. De rechthoekige ramen aan de sluiszijde waren in de begintijd van kruisroeden voorzien. Het huisje is verdeeld in twee ruimtes en is ca. 22 m² groot. Onder het huisje is een kelder die in de stijl met het talud ontworpen is. Het brugwachtershuisje is buiten gebruik omdat de bediening van de sluizen en bruggen in de Noordoostpolder sinds 1 januari 2014 centraal vanuit het provinciehuis in Lelystad gebeurd. Het naastgelegen rijtje sluiswachterswoningen aan de Leemringweg zijn ontworpen door de Dienst der Zuiderzeewerken. 

In de 7200 ha grote hoge afdeling wordt het streefpeil van 4,50 m onder NAP gehandhaafd met bemaling door gemaal Smeenge en aflaat van water bij de Marknessersluis. De Marknessersluis, regelt het peil in de hoge afdeling en loost water op de lage afdeling. In 1992 is bij de Marknessersluis een aflaatwerk gebouwd om het waterpeil aan de bovenkant van de sluis op peil te houden. Een aflaatwerk is een ‘schuif' waarbij water van een hoger gelegen gedeelte naar een lager gedeelte wordt ‘afgelaten'. In tijden van een wateroverschot kan dit nodig zijn. Het aflaatwerk bij de Marknessersluis heeft twee regelbare schuiven met een capaciteit van 2 x 200 m³ per minuut met een verval van 1,20 m. Het aflaatwerk wordt van afstand bediend.

Op 19 oktober 2022 startte de renovatie van de Marknessersluis, die onderdeel was van het project Groot Onderhoud Bruggen en Sluizen. De Marknessersluis kreeg net zoals alle beweegbare bruggen en sluizen, die de provincie vanuit de centrale in Lelystad bedient, een nieuw en uniform besturings- en bedieningssysteem. Het bouwen van het nieuwe besturings-en bedieningssysteem was een complexe klus. Zo werd de motor vervangen, waren er nieuwe elektriciteits- en glasvezelverbindingen nodig, werden de schakelkasten vernieuwd, kwamen er nieuwe camera’s en slagbomen, een nieuwe omroepinstallatie en moest alles aangesloten worden op de centrale in Lelystad. Naast de elektrotechnische werkzaamheden werden alle vier de sluisdeuren gerenoveerd. Hiervoor moesten de deuren met een hijskraan uit de sluis getakeld worden, waarna ze naar een gespecialiseerd bedrijf vervoerd werden waar ze werden opgeknapt. De deuren konden niet tegelijk verwijderd worden, daarom gebeurde dit in twee keer. Het sluiswachtershuisje werd opgeknapt en geschikt gemaakt voor de opslag van technische apparatuur.