Telecomtoren

Telecomtoren

Plaats: Lelystad

Locatie: Oostvaardersdijk 1-3

Architect: Rijksgebouwendienst

materiaal: beton

Jaar: 1976


Beschrijving:

Op de Houtribhoogte staat de voormalige straalverbindingstoren, in de volksmond TV toren genoemd, die ten behoeve van de draadloze communicatie in opdracht van de Rijksgebouwendienst gebouwd werd voor het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie (PTT) door de Amsterdamse Bouwonderneming Van der Vliet. De vierkante Telecomtoren werd in een recordtijd van twee maanden gebouwd met een glijbekisting. Bij glijbekisting wordt na het storten en verharden van het beton de bekisting aan klimstaven langzaam door middel van hydraulische vijzels naar boven gebracht. In de derde week van juni 1976 werd het hoogste punt van ruim 130 m bereikt. 

In de jaren 50 van de 20e eeuw besloot de overheid televisie in Nederland te introduceren. Om dit mogelijk te maken, moesten er door het hele land televisietorens gebouwd worden. Eind jaren 60 is door de PTT een landelijk straalverbindingsnetwerk opgezet ten behoeve van de vaste telefonie. Deze straalverbindingstorens waren verbonden aan een districtscentrale om interlokaal te kunnen bellen. De toren in Lelystad, met aan de voet een telefooncentrale, was een belangrijke schakel in het landelijk telefoonnetwerk via straalverbindingen en werd in 1977 in gebruik genomen. Op het ogenblik dat de toren op de Houtribhoogte gereed kwam waren er al 50 van zulke bouwwerken in Nederland verrezen. Eén straalverbinding had destijds een capaciteit van 2700 gesprekken. Tot de komst van de eerste straalverbindingen, werden telefoongesprekken binnen Nederland altijd via kabels overgebracht. Maar wat via koperdraad mogelijk is kan ook met een radiogolf. In 1960 besloot de PTT naast het kabelnet een straalverbindingsnet aan te leggen, om daarmee de bestaande capaciteit te verdubbelen. Naast zijn rol in telefonie, diende de toren ook als zendmast voor televisie- en radioprogramma’s. 

De toren is waarschijnlijk ontworpen door ir. Anton Auer (1920-1980), architect bij de Rijksgebouwendienst, die naast veel ronde Telecomtorens ook de 196 m hoge toren in Hilversum heeft ontworpen. De Hilversumse toren is vierkant van vorm met zijden van 10 m. Naar verluidt moest dat van de gemeentelijke welstandscommissie. Een vierkante toren zou beter passen bij de bouwstijl van Dudok, de architect die zo’n stempel op Hilversum heeft gedrukt. Bron: spreekbuis.nl. De toren in Hilversum heeft 7 ringen (bordessen) met een diameter van 20,66 m. De Lelystadse toren is voorzien van 3 bordessen voor het opstellen van straalzenders en ontvangers. Daarboven bevindt zich de zogenaamde (glazen) reportagering waarop men een fors statief kon plaatsen waar mobiele straalverbindingen op gemonteerd konden worden. De reportagediensten van de televisie konden hun programma's dan via een parabolische spiegel op de toren richten. Vanaf de toren werd er dan gekoppeld met het landelijk straalverbindingsnet dat de torens met elkaar en de tv-studio's in Bussem en Hilversum verbond.

Het werd steeds voller in de ether, niet alleen met telefonisch verkeer, ook met televisiesignalen. Nederland 3 zou in 1988 gaan uitzenden. Daarom moest de toren in Lelystad worden uitgebreid. Op 26 mei 1987 hees een 161 m hoge kraan van de firma Mammoet een extra mast omhoog. De totale hoogte van de toren kwam daarmee op 161 m. De extra mast was nodig voor het verzorgen van gesprekken van autotelefoons en marifoons. De toren was tot de privatisering van de PTT in 1989, toen de naam veranderde in Koninklijke PTT Nederland ofwel KPN, rijkseigendom. De overheid bleef tot de beursgang in 1994 de enige aandeelhouder van KPN.

De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) verplichtte KPN alle 23 zendtorens die het in Nederland bezat te verkopen, omdat het bedrijf anders te veel macht in het Nederlandse medialandschap zou krijgen. In 2007 verkocht KPN de torens, waaronder die in Lelystad, aan TDF (later Alticom), waarna deze in 2017 in handen kwam van de Spaanse provider Cellnex Telecom. De analoge antennes waren overbodig en zijn in 2007 vervangen door nieuwe antennes voor het uitzenden van digitale televisie. De Telecomtoren wordt nog steeds gebruikt als 'doorgeefluik' van beeld en geluid. De toren wordt onder andere gebruikt voor het FM-netwerk van landelijke commerciële radiozenders zoals Sky Radio, Radio 538 en Radio 10. Daarnaast zenden Omroep Flevoland en Radio Lelystad uit vanaf de zendmast. In 2018 heeft Alticom een datacenter in de toren gerealiseerd.

Om van de voormalige straalverbindingstoren een opvallend herkenningspunt te maken is de toren sinds 12 maart 2014 op initiatief van de gemeente Lelystad en eigenaar Alticom groen verlicht. Het aanbrengen van de Philips LED-verlichting duurde twee weken en heeft € 15.000,- gekost. Met een hoogte van 161 m staat de Telecomtoren 22e op de lijst van 40 hoogste constructies van Nederland. Maar het is niet de hoogste constructie van Flevoland, dat is het in 2012 in gebruik genomen Windpark Noordoostpolder met een hoogte van 198,5 m.

Bronnen: krantenarchief Delpher; De Stentor; Flevopost.