Sea Level

Plaats: Zeewolde

Locatie: Landschapspark De Wetering

Kunstenaar: Richard Serra

Materiaal: gepigmenteerd beton, aarde en gras

Jaar: 1996

Beschrijving:

In 1908 richtten Leidse studenten theologie en filosofie 'de Vereniging Arbeidersgemeenschap der Woodbrookers' op nadat zij het Engelse landgoed Woodbrooke bij Birmingham hadden bezocht waar de quakers een centrum voor geestelijke en sociale scholing hadden. De studenten waren onder de indruk van de open sfeer. In 1984 besloot de Gemeenschap der Woodbrookers in Zeewolde een conferentieoord te stichten waaraan een flink park zou worden toegevoegd ter bezinning en ter bevrijding van gedachten. Zij droomde van een 'Kunstbaan', een kunstroute die van het vormingscentrum naar het dorp moest leiden. Het vormingscentrum zou er nooit komen, maar een zeven kilometer lange kunstroute met tientallen kunstwerken, dwars door Zeewolde bleef in de planologische opzet van de cms_module module= 'Glossary' action=' def' term='Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders'} (RIJP). Dit leidde uiteindelijk tot de uitvoering van Landschapspark De Wetering naar een ontwerp van kunstenaar Bas Maters en landschapsarchitect Pieter van der Molen (RIJP).

Het landschapskunstwerk 'Sea Level' van de Amerikaanse kunstenaar Richard Serra is het eerste kunstwerk dat aan landschapspark De Wetering is toegevoegd. Met steun van de Provincie kon Serra in 1989 een ontwerp maken, maar de prijs van ƒ 592.000,- vormde lange tijd een onoverkomelijk probleem. 'Sea Level' werd pas zeven jaar later, in 1996, uitgevoerd en op 12 december officieel onthuld. In 1995 hield de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders op zelfstandig te bestaan en werd onderdeel van Rijkswaterstaat. Ter gelegenheid hiervan schonk de RIJP een bedrag waarmee het kunstwerk gerealiseerd kon worden.

Richard Serra heeft gebruik gemaakt van de oostelijke- en westelijke oever van de watergang in het landschapspark, door aan weerszijden in elkaars verlengde een grijze muur te plaatsen die alleen doorsneden wordt door het water. De muren staan waterpas in een glooiend landschap. De twee donkergrijs gepigmenteerde betonnen muren zijn elk 25 cm dik en 200 meter lang en opgedeeld in 18 bouwdelen. Tussen deze bouwdelen zijn openingen aangebracht, de zogenaamde dilataties, die bewegingen opvangen en ervoor zorgen dat de muur niet scheurt. De top van de muur geeft aan wat ooit het zeeniveau was. De kunstenaar verwijst met de hoogte van de muren naar het feit dat Zeewolde op de zeebodem is gebouwd. Waren de dijken er niet geweest dan zou het dorp tot aan de bovenrand van Serra's kunstwerk onder water staan. De beide onderranden van de muren lopen schuin op- dan wel af. Daardoor lijken de muren de hellende oevers te doorsnijden. Lopend langs de muren kan de beschouwer 'het benauwde gevoel van het je onder de zeespiegel bevinden', dan wel 'het bevrijdende gevoel je boven de zeespiegel te begeven', ervaren. 'Sea Level' is met een totale lengte van 600 m het grootste werk van Richard Serra in Europa. Serra werkt doorgaans met cortenstaal. Er zijn maar drie kunstwerken in de wereld van zijn hand die van beton zijn gemaakt. Zeewolde heeft dus een uniek kunstwerk in haar buitencollectie.

Op 13 oktober 2021 stemde Provinciale Staten in om vanuit de ‘Impuls Beheer en Onderhoud Landschapskunst Flevoland’ € 500.000 beschikbaar te stellen voor herstel van de vier oudste landschapskunstwerken van Flevoland. Ook See Level krijgt geld uit deze subsidiepot. In 2010 heeft het kunstwerk een grijze verflaag gekregen om beschadigingen en graffiti te verhelpen. De verflaag is inmiddels verweerd en neemt stukjes van het onderliggende beton mee. Met het overschilderen van het kunstwerk in 2010 is een probleem voor de restauratie gecreëerd. Het kunstwerk is in 1996 gemaakt in glad afgewerkt donkergrijs beton, maar het uiterlijk is momenteel sterk afwijkend van de oorspronkelijke bedoeling. In april 2022 is het kunstwerk naar aanleiding van de beschadigingen onderzocht. Bij wijze van proef is toen gekeken hoe Sea Level naar zijn oorspronkelijke toestand kan worden teruggebracht. Op basis van een uitgebreid rapport van Stichting Land Art Flevoland heeft de gemeente eind oktober 2023 in samenspraak met de kunstenaar gekozen voor grondige renovatie. De muur wordt afgebroken en weer helemaal opnieuw opgebouwd. Kunstenaar Richard Serra wilde dat graag en hij betaalt ook een groot deel mee. De studio van Serra stelt 1 miljoen euro beschikbaar, € 25.000,- meer dan oorspronkelijk was toegezegd. De gemeente Zeewolde heeft een subsidieaanvraag van € 175.000,- gedaan bij de provincie Flevoland die in februari 2024 werd goedgekeurd. Dit bedrag was al eerder gereserveerd binnen de Impuls Beheer en Behoud Landschapskunst. De renovatiewerkzaamheden starten in het voorjaar van 2024.

In Beeldspraak van Omroep Flevoland wordt 'Sea Level' door kunstliefhebber Jord de Hollander besproken.

Kunstenaar

Richard Serra is in 1939 in San Francisco ( USA) geboren. Van 1957 tot 1961 studeerde hij aan de University of California, Berkeley, Santa barbara. Daarna vervolgde hij zijn studie van 1961 – 1964 aan de Yale University, New Haven, Connecticut. Vervolgens studeerde hij achtereenvolgens 2 jaar in Parijs en Florence.

De Amerikaan Richard Serra is vooral bekend geworden als minimalistisch beeldhouwer, wiens werken de grens met architectuur raken. Zijn vaak gigantische beeldhouwwerken werden samengesteld uit enorme platen koudgewalst staal, gemaakt in fabrieken die normaliter scheepsrompen maakten. Ze waren soms zo zwaar dat ze met bruggen en kranen op de door Serra gewenste plek moesten worden geplaatst. Zijn enorme staalplaten, die hij zo tegen elkaar plaatst dat ze elkaar in evenwicht houden en de toeschouwer het gevoel krijgt dat hij elk moment verpletterd kan worden, zijn wereld beroemd. Met zijn reusachtige sculpturen vormt en manipuleert hij de ruimte. Het werk is een middel om een bestaande omgeving opnieuw in te delen en tegelijk te ordenen. Zijn kunstwerken vragen de bezoeker om zich er lichamelijk toe te verhouden. Het is vaak de bedoeling dat je erlangs of doorheen loopt en bij jezelf nagaat wat dat met je lichaam doet en hoe je de ruimte (of het landschap) anders ervaart. Richard Serra omschreef zichzelf al een kunstenaar die geïnteresseerd is in vormen, niet in afbeeldingen.

In Nederland is werk van Serra te vinden in de tuin van het Stedelijk Museum (Sight Point - 1975) in Amsterdam, in de Beeldentuin van het Rijksmuseum Kröller-Müller in Otterlo ('Spin Out'- 1973 en 'One' - 1987), in museum Boymans-van Beuningen ( Waxing Arces - 1980) in Rotterdam en langs de 'Kunstbaan' ('Sea Level' - 1996) in Zeewolde.

Op 26 maart 2024 overleed Richard Serra op 85 jarige leeftijd in zijn huis in Long Island ten oosten van New York. Enkele jaren voor zijn dood kreeg hij van zijn artsen te horen dat hij kanker had aan het traankanaal in zijn linkeroog. Zijn oog moest worden verwijderd, maar dat weigerde Serra, want het zou zijn gezichtsvermogen en dus zijn werk als kunstenaar in gevaar brengen. Serra overleed aan de gevolgen van een longontsteking.