De Groene Kathedraal

De Groene Kathedraal
De Groene Kathedraal De Groene Kathedraal De Groene Kathedraal De Groene Kathedraal De Groene Kathedraal De Groene Kathedraal De Groene Kathedraal De Groene Kathedraal

Plaats: Almere

Locatie: Tureluurweg

Kunstenaar: Marinus Boezem

Materiaal: populieren, beton

Jaar: 1987 - 1996


Beschrijving:

Toen begin jaren 1970 gestart werd met de bouw van Almere dacht de kunstenaar Marinus Boezem: een stad zonder geschiedenis heeft een kathedraal nodig. In de Middeleeuwen duurde het gemiddeld honderd jaar om een kathedraal te bouwen, maar populieren doen er ongeveer dertig jaar over om tot wasdom te komen. In 1978 diende Boezem een plan voor het 'Gothic Growing Project' oftewel 'Gotisch Groeiproject' bij Almere in bij de Raad voor de Kunst. Die gaf een positief advies, maar de laatste zin van het advies luidde dat hijzelf voor de grond moest zorgen. Daarom diende Marinus Boezem een jaar later bij het toenmalige Ministerie van CRM een verzoek in om ergens in de IJsselmeerpolders het 'Gothic Growing Project' te realiseren. In eerste instantie hield de Rijksdienst te boot af. Uiteindelijk besloot de dienst in 1986 grond in Zuidelijk Flevoland ter beschikking te stellen voor het project. In overleg met de gemeente Almere werd een kavel tussen de Hoge Vaart en de Tureluurweg als groeiplaats voor de kathedraal aangewezen. 

Boezem baseerde zijn Gotisch Groeiproject op de13e eeuwse Notre-Dame van Reims, één van de beroemdste voorbeelden van de Franse gotiek. Het model van de kathedraal is door Boezem gekozen, omdat hij haar ziet als een hoogtepunt van een door de mens geconstrueerde ruimte. De Kathedraal symboliseert het menselijk verlangen om al het aardse achter te laten en het spirituele te zoeken. Het project is ook een metafoor voor het feit dat er pioniers zijn begonnen, elke beschaving begon ooit met het bouwen van een kathedraal, een gebedsruimte. Zelf heeft Marius Boezem nooit de naam 'kathedraal' gebruikt. De bewoners van Almere hebben het kunstwerk 'De Groene Kathedraal' gedoopt.

In april 1987 werden 178 Italiaanse populieren (Populus nigra ‘Italica’) geplant. Deze soort koos Boezem om hun Gotische vorm. Samen vormen de bomen de plattegrond van 'De Groene Kathedraal', 175 m lang en 70 m breed. De populieren zijn zo in het gelid gezet dat ze samen precies de plattegrond, de zuilen en de muren van een 'echte' kathedraal aangeven. De betonnen paden weerspiegelen de kruisribben van de gotische gewelven. Elke populier wordt door schelpen omringd, als herinnering aan de golven die hier voor de inpoldering spoelden. Tussen de bomen is gras ingezaaid om de plattegrond beter te laten uitkomen. Het project kostte tijd, maar dat was precies wat Marius Boezem wilde. De bouw van een 13e eeuwse kathedraal vergde ook jaren en Boezem vond dat een mooi contrast met de snelle ontwikkeling van de polders. In 1996 werd 'De Groene Kathedraal' aangevuld met lijnen op de grond die de kruisribben van de gewelven symboliseren. Datzelfde jaar waren de populieren zo hoog dat 'het kunstwerk opengesteld kon worden voor publiek. De populieren bereikte omstreeks 2006 hun maximale hoogte van ongeveer 30 meter, bijna net zo hoog als de kathedraal van Reims. 

In de buurt van 'De Groene Kathedraal' is in 1990 een contra kathedraal aangeplant. De omtrek van de plattegrond is uitgespaard in eiken- en beukenhagen. In het grasveld van de openplek geven betonnen paaltjes de pilaren aan. Als de populieren na enkele tientallen jaren afsterven en 'De Groene Kathedraal' langzaam tot ruïne vervalt, zal de tweede kathedraal de opvolger van de eerste worden. Pas als 'De Groene Kathedraal' niet meer te zien is en als mensen tegen elkaar zeggen: 'Vroeger stond hier een kathedraal', dan is Almere een stad met een eigen geschiedenis.

Op deze video vanuit de lucht zijn de vormen goed te zien:

This text will be replaced by the JW Player

bron: Nederland van Boven - VPRO

In 2018 vielen tijdens een januaristorm, een achttal bomen om, waardoor het verval eerder intrad dan verwacht. Een werkgroep met mensen van Staatsbosbeheer, de gemeente Almere, provincie Flevoland en Land Art Flevoland boog zich over de toekomst van het kunstwerk. Hieruit kwam dat het kunstwerk behouden moest blijven. De werkgroep nam contact op met Marinus Boezem. De kunstenaar was daar blij mee. Het was nooit zijn bedoeling geweest dat het kunstwerk tijdelijk zou zijn. Op een gegeven moment is het verhaal zo de wereld ingegaan en toen heeft hij het maar zo gelaten. In september 2018 heeft Boezem De Groene Kathedraal zelf bezocht om de staat van de bomen van dichtbij te bekijken. Hierbij sprak hij de wens uit om het kunstwerk te herstellen, omdat het kunstwerk volgens hem een veranderde context heeft. Zo geeft de nieuwe wijk Oosterwold, vlak achter het kunstwerk, de kathedraal een nieuwe functie. Vervolgens heeft Arbor Consultancy in opdracht van gemeente Almere op basis van onderzoek naar de bomen in overleg met de kunstenaar een advies uitgebracht over het onderhoud van De Groene Kathedraal in de toekomst. In februari 2019 is een begin gemaakt met het herstel. In opdracht van de gemeente Almere zijn de takken gesnoeid en de toppen uit de bomen gehaald, zodat er weer nieuwe zijtakken kunnen groeien. De bodem werd bestrooid met compost. In november 2021 stelde Provinciale Staten van Flevoland € 500.000,- beschikbaar voor herstel van de 4 oudste landschapskunstwerken in Flevoland. Uit deze subsidiepot ging een bedrag van € 50.000,- naar de Groene Kathedraal. In januari 2022 werden 32 bomen vervangen die omgewaaid of dood waren of in slechte conditie verkeerden. 

De kathedraal is een veel voorkomend motief in Boezems oeuvre. Op verschillende plekken in Nederland realiseerde hij het bouwwerk, als een symbool voor het geloof in het idee, niet zozeer in religieuze zin. Aan de oever van de Oosterscheldekering bevindt zich Abri Kathedraal. Deze kathedraal kwam in 1994 tot stand in het kader van een omvangrijk project over nieuwe schuilplaatsen, een initiatief van de Van der Leeuw Stichting die zich inzet voor de hernieuwde ontmoeting van kerk en kunst. De plattegrond van het kunstwerk is net als de Groene Kathedraal geïnspireerd op de driebeukige kathedraal van Reims. De afmeting is echter half zo groot. Honderdentwaalf basaltblokken van ca. 1,50 m hoog, die overbleven na de bouw van de stormvloedkering, verbeelden de zuilen van de kathedraal en worden met elkaar verbonden door lijnen van witte wegenverf die de structuur van het gewelf symboliseren. 

In 1999 volgde in het Kroondomein Het Loo in Apeldoorn een kathedraal die net als de echte in Reims gericht is op het oosten. Alleen koos Boezem er dit keer voor om louter de binnenste twee zuilenrijen te markeren met 40 boomstronken in brons van ongeveer 1 meter hoog. De buitenmuren en het dak moet de bezoeker er zelf bijverzinnen. Koningin Beatrix schonk dit kunstwerk ter gelegenheid van haar 60e verjaardag aan het Kroondomein om de verbondenheid van de Oranjes met dit gebied te onderstrepen.

In maart 2017 werd een nieuwe kathedraal geplaatst in Kemzeke net onder Hulst. De steigerconstructie die het dak van de abdijkerk van Beaudeloo in Gent ondersteunde is op het kunstlandgoed van de Verbeke Foundation opgesteld. Marius Boezem heeft daarbinnen 100 Italiaanse populieren geplant. De dakleien van de kerk zijn op de grond gelegd. Bij de ingang ligt een granieten steen, waarin de plattegrond van de kerk gegraveerd is, de stichtingsjaren 1584 en 2016 en de naam van de kunstenaar.

De Groene Kathedraal en de Abri Kathedraal zijn in 2019 geplaatst op de lijst van 100 Sleutelwerken beeldende kunst in de openbare ruimte in Nederland, uit de periode 1945 tot heden, die is samengesteld door de Stichting BK-informatie. 

Bekijk op Omroep Flevoland de uitzending Fasinerend bos vormt kunstwerk 

Kunstenaar

Marinus Lambertus (van den) Boezem werd op 28 januari 1938 in Leerdam geboren. In 1954 ging Boezem naar de Vrije Academie Artibus, in Utrecht. Na een jaar stapte hij over naar de Vrije Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag waar hij tot 1956 studeerde. Van 1974-1985 was Marinus Boezem docent vormstudie aan de T.H. in Delft.

Eind jaren vijftig van de twintigste eeuw was Boezem actief als tekenaar en kunstschilder. Samen met Ger van Elk en Jan Dibbets was Boezem eind jaren zestig vertegenwoordiger van de conceptuele kunst. Alles kan kunst zijn. In 1960 stelde Boezem de Asperse polder als 'ready-made' tentoon. Met deze actie zette hij zichzelf voor het eerst neer als ‘conceptueel kunstenaar. In 1969 liet hij een piloot de naam Boezem boven de haven van Amsterdam in condensstrepen neerschrijven. Zo werd het universum even een kunstwerk, totdat de wind de letters langzaamaan wegblies. De kunst van Marinus Boezem gaat over het idee. Hij beperkt zich niet tot één materiaal of medium: de vorm komt immers voort uit het idee.

Graag werkte Boezem met bekende beelden, zoals de kathedraal. Dit is één van de terugkerende gegevens in zijn werk, dat staat voor de perfecte architectonische ruimte en het begin van de groei van de Europese cultuur. Hij gebruikte dit als podium om zijn hedendaagse ideeën gestalte te geven. Zijn bekendste werk is 'De Groene Kathedraal' uit 1987 bij Almere. In 1994 maakte Boezem op een asvaltvlakte bij de stormvloedkering in de Oosterschelde de plattegrond van de kathedraal van Reims in basaltblokken. Tussen de blokken, die het stramien volgen van de steunberen en pilaren, is de geprojecteerde gewelfstructuur zichtbaar gemaakt met witte wegenverf. 'Abri', zoals het kunstwerk heet, is een pendant (tegenhanger) van 'De Groene Kathedraal'.

Sinds 1974 woont en werkt Boezem in Middelburg.