Meester Verstelle

Plaats: Urk

Locatie: Het Spijk 4

Kunstenaar: Piet Brouwer

Materiaal: brons

Jaar: 1995

Beschrijving:

Op woensdag 26 april 1995 werd naast de ingang van het oude bedrijfsgebouw van Het Urkerland een beeldhouwwerk van brons onthuld. Het beeld is gemaakt bij het 50-jarig jubileum van de Urker krant door de kunstenaar Piet Brouwer. Het personeel van Het Urkerland heeft de kunstenaar de opdracht gegeven en het beeld geschonken aan de eigenaar en directeur. Het beeldje werd op een witte, door Kiekelt Nentjes gemetselde sokkel geplaatst. Het kunstwerk is een afbeelding van de uit Zeeland afkomstige meester Johannes Verstelle (1863-1956) die, op het leugenbankje bij de haven, aan vier oude vissers voorleest uit de krant. Drie figuren zitten. De middelste is doof en houdt zijn hand aan zijn oor om beter te kunnen horen. De staande figuur, met één been steunend op de bank, luistert zeer kritisch.

In vroegere tijden stonden de Urker vissermannen onger 't klapskoel te praten. De naam klapskoel (praatschool) werd gegeven aan plaatsen bij de haven waar mannen, in de luwte van de huizen, in groepjes spraken over het weer en de vangsten. Stond er een bank dan werd die de leugenbank oftewel leugenaorsbank genoemd. Hier kwamen de oude vissers bijeen om nieuwtjes uit te wisselen, elkaar de laatste roddels te vertellen en sterke verhalen over hun tijd op zee. Het kunstwerk geeft een beeld van de situatie rond 1930, toen veel Urkers nog niet konden lezen en schrijven, en men voor het nieuws afhankelijk was door de wijze van ‘overdracht’. Als meester Verstelle, onderwijzer en hoofd van de school, bij de haven kwam was er de vraag: „Is er nog nieuws meester?" Verstelle haalde dan zijn 'Algemeen Handelsblad' uit de zak, nam de pijp uit de mond en begon uit de 'gemengd nieuws' kolom voor te lezen. De verhalen vertellen dat hetgeen meester Verstelle voorlas vaak mooier was dan wat daadwerkelijk in de krant stond.

Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van Het Urkerland schreef oud-onderwijzer, historicus en dichter Tromp de Vries (1917 - 2011) het gedicht 'Toen en nu' dat op een bordje op de sokkel van het kunstwerk staat. 

De krant aan ’t Klapskoel voorgelezen
vond oudtijds een gemengd gehoor.
’t Werd wel geloofd alsook misprezen,
en weer een ander pruimde door.

Zo gaat het nog in deze dagen,
elk leest het nieuws naar eigen trant.
Toch blijft het zaak het uit te dragen:
een taak dus voor Het Urkerland!

Tromp de Vries droeg bij de onthulling van het kunstwerk een speciaal voor die gelegenheid gemaakt 'rijm', zoals hij het zelf noemde, voor. Het eerste deel, dat de achtergrond van het kunstwerk 'Meester Verstelle' belicht, is hieronder weergegeven.

Er was een tijd - 't is nog geen eeuw geleden - dat er op Urk niet gelezen werd. Een 'oude schrijver' werd wel doorgegeven aan wie wat verder kwam dan 't hijgend hert' - De dominee las de 'Bazuin' of 'Wachter', en enk'le broeders deelden er in mee, maar verder wist men weinig af van kranten, de prijs was hoog, de lezers meest op zee. - Het hoofd der school, die moest er wel een lezen, zijn blad ging ook bij onderwijzers rond, die zo ook op de hoogte konden wezen, en verder ging het nieuws van mond tot mond, - De man die 't meest voor de verbreiding voelde, was wel Verstelle, lezer van een krant, hij wist er van wat in de wereld woelde en gaf het simpel door op d'havenkant. - Bij 't klapskoel trof hij doorgaans oude lieden of soms een jonge die niet vissen kon en die hij dan het laatste nieuws kon bieden mèt wat hij tot verduid'lijking verzon. - Hij gaf ook zèlf berichten door aan kranten betreffend opzienbarend Urker 'nijs', en kende zo de pers van beide kanten, maar zong zijn liedje op een eigen wijs. - Je moest z'eens zien, de mannen die hem hoorden, met veel respect, maar ook met ongeloof, die gratis abonnees op 's meesters woorden: soms d'hand aan 't oor, je wordt tenslotte doof. - Zij konden 't nieuws daarna ook doorvertellen en zo werd Urk volledig ingelicht, al kon een ieder aan 't bericht verstellen, waarmee Verstelle 't klapskoel had gesticht. - Ach, nieuws blijft toch betrekkelijk van waarde, al is 't onmisbaar voor een levend mens en gaat het thans veel sneller over d'aarde en wordt gepresenteerd naar ieders wens. - Piet Brouwer stelde zich 't klapskoel voor ogen, Verstelle met de krant bij zijn gemengd publiek, en is, geïnspireerd, daarmee aan werk getogen, en 't resultaat… het is gewoon uniek! - Hij heeft het tafereel fantastisch weergegeven, in 't bronzen beeld dat nu te pronken staat: een prachtig stukje weggeëbd verleden, dat zo voor ons nu toch weer leven gaat. Bron: Jubileumnummer Het Urkerland, dinsdag 23 mei 1995. 

Op 15 juli 2002 werd aan de Urkerhaven een nieuwe klapskoel in gebruik genomen. De ontmoetingsplek, met enkele bankjes, is overkapt en kreeg de naam 'Havenpoort'. Sinds 2003 staat het kunstwerk 'Meester Verstelle' naast de ingang van het nieuwe gebouw van het Urkerland aan het Spijk. De nieuwe sokkel is gemetseld met de rode baksteen van het gebouw.

Met dank aan Albert Brouwer, directeur van Het Urkerland, voor het geven van aanvullende informatie en het toezenden van het jubileumnummer Het Urkerland.

Kunstenaar

Piet Brouwer werd op 21 mei 1933 op Urk geboren. Zwarte houten klompen maken deel uit van de Urker kledingdracht, maar niemand wist meer hoe die handmatig gemaakt moesten worden. Brouwer vond dat maar niks en besloot in 1976 zich aan te melden bij de toen kersverse klompenmakersschool in Enter. Hij ontwikkelde een grote voorliefde voor houtsnijden en behaalde zijn klompenmakers diploma. Pas in de begin jaren tachtig van de twintigste eeuw ontstond zijn passie voor kunst. Piet Brouwer was van 1961 tot 1992 directeur van een electrotechnisch bedrijf op Urk en combineerde in het begin deze taak met het kunstenaarsschap. Van 1985 tot 1990 studeerde Piet Brouwer aan de Vrije Academie in Nunspeet. Daar leerde hij zijn houtsnijwerken in was te maken. Ook kreeg hij onderricht in klei en brons. Brouwer werkte het liefst figuratief en haalde de inspiratie voor zijn kunstwerken onder andere uit de Urker geschiedenis. Naast beeldhouwwerken maakte hij aquarellen. Piet Brouwer was een gedreven kunstenaar.

Ter afsluiting van het 50-jarig jubileum van Piet Brouwer Electrotechniek BV op 25 november 2011 werd Piet Brouwer benoemd tot lid in de orde van Oranje Nassau. Hij kreeg het lintje door burgemeester Jaap Kroon uitgereikt voor zijn inzet voor het installatiebedrijf maar ook voor zijn inzet voor de Urker cultuur en cultuurhistorie. Van 1960 tot 1980 was Brouwer bestuurslid van DINDUA, een christelijke reciteervereniging. Ook schreef hij sketches over het Urker volksleven. Vanaf 1976 tot zijn dood was hij actief als vrijwilliger bij de Stichting Oudheidkamer Enter. In 1978 was hij medeoprichter van het Urker museum Hulp en Steun en het latere definitieve museum Het Oude Raadhuis. Daarnaast heeft hij zich ingezet voor de oprichting van de Vereniging Vrienden van Urk. Tot op hoge leeftijd was Brouwer actief als kunstenaar, alhoewel hij na een rugoperatie geen zwaar werk meer kon verrichten. Piet Brouwer overleed op 24 april 2019 op Urk. Hij was al langere tijd ziek, maar zijn overlijden kwam plotseling. Brouwer werd 85 jaar. 

Op Urk zijn in de openbare ruimte vijf kunstwerken van Piet Brouwer te vinden: 'Hulp en Steun' (1991), 'de IJsvlet' (1994), 'Meester Verstelle' (1995), 'de Vroemoer' (1998) en 'de Wachtsman' (2017). Brouwer maakte ook het beeldje 'Paalscherm om de Urker top'. Als waardering voor de inzet van de SGP voor het herstel van het palenscherm gaf hij het kunstwerk in 2014 aan die partij cadeau. Op zijn beurt schonk de SGP het kunstwerk aan de burgemeester opdat het een prominente plaats in de raadzaal zou krijgen en de hele bevolking ervan kon genieten. Op Schokland vinden we in het museum op Middelbuurt 'Ontruiming van Schokland 1859' (1994) en in de Waterstaatkerk een door Brouwer gemaakte replica van het doopvont. Ook buiten de Provincie Flevoland staan bronzen beelden van de Urker kunstenaar: in Rijssen – ‘de Stadsomroeper’ (2001) en in Enter – 'Klompenmaker' (1993), 'n Gaanzendriewer' (1997), ‘de Maaier' (2000) en 'Klompenmaker achter zijn werkbank' (2000). Voor de gemeente Dronten maakte Brouwer een relatiegeschenk, een replica van het kunstwerk 'Polderpioniers'.