De Pionier

De Pionier
De Pionier De Pionier De Pionier De Pionier De Pionier

Plaats: Marknesse

Locatie: Breestraat

Kunstenaar: Hubert van Lith

Materiaal: brons

Jaar: 1977


Beschrijving:

In augustus 1942 trokken de eerste pioniers naar het barakkenkamp in 'dorp B', om het omliggende land te koloniseren en in cultuur te brengen. Iedere dag trokken zij de polder in om, met de hand, lange rechte afwateringsgeulen te graven en draineerbuizen te leggen. Met behulp van een mand die in een lange mast kon worden gehesen kon men van verre zien of het schafttijd was. In de Breestraat staat een standbeeld dat herinnert aan de dijkwerkers en pioniers. Een 'mini polder' omgeven door een basaltdijk. Op de dijk staat een stoer figuur. De 2 meter hoge in brons uitgevoerde pionier beeldt in krachtige en eenvoudige lijnen de ondernemingsgeest en vindingrijkheid uit van de mannen die de Noordoostpolder leefbaar hebben helpen maken. Een beeld dat staat voor de wilskracht en onverzettelijkheid waarmee het land van het water werd gewonnen. Een polderwerker met zijn pet op het opgeheven hoofd, laarzen aan de voeten en de armen naast het lichaam. Op zijn gezicht een voldane uitdrukking. Achter het beeld symboliseert het schelpenpad in het grasveld de afwateringsgeulen die door de pioniers gegraven werden. Naast de replica van een houten barak staat de schaftpaal.

Onder de polderpioniers, striktgenomen een term voor de mensen die vóór augustus 1945 tenminste twee jaar in dienst van de Directie Wieringermeer in de polder hadden gewerkt, ontstond eind jaren zestig een plan om de herinnering aan de oorsprong van Marknesse levend te houden. Men wilde een kunstwerk laten vervaardigen dat het dorp als een bijzonder pioniersdorp moest karakteriseren. Er werd een commissie ingesteld die de selectie van een kunstenaar en kunstwerk op zich zou nemen. De selectiecommissie had een kunstwerk van een echte pionier voor ogen. De opdracht werd door het A.D. van Eckfonds en de Vereniging van Dorpsbelang Marknesse aan Hubert van Lith uit Edam verleend. Hij maakte een eerste schetsontwerp voor het beeld 'De Pionier’ dat de commissie niet kon bekoren. De kosten liepen op van de oorspronkelijke ƒ 15000,-  tot ƒ 35000,-. Teveel vond de commissie. Een jaar lang werd er onderhandeld over de vormgeving en de prijs. In 1974 was de kunstenaar bereid 'De Pionier' voor ƒ 28000,- te leveren.

De totaalvorm van 'De Pionier' is wat we noemen gesloten. Alleen tussen het lichaam en de armen en tussen de benen zijn openingen. De werkwijze is grof en laat duidelijk zien welk materiaal van Lith gebruikt heeft. 'De Pionier' is heel impressionistisch geboetseerd. Van dichtbij zijn de klodders klei, waaruit het beeld is opgebouwd, goed te zien. Telkens opnieuw is de grote menselijke vorm met de boetserende handen en vingers gevolgd. Daarbij werd er materiaal toegevoegd of weggehaald, waardoor in het oppervlak een levendigheid tot stand kwam. De oneffenheden roepen een spel van licht en schaduw op. We spreken dan van plasticiteit.

Op aandringen van de kunstenaar werd 'De Pionier' op een hoge sokkel voor het muurtje bij de gracht tegenover de rooms-katholieke kerk geplaatst. Het is het laatste monumentale kunstwerk dat Van Lith gemaakt heeft. Vijf maanden voor zijn overlijden werd het kunstwerk tijdens het 35-jarig dorpsjubileum op 16 juni 1977 onthuld door oud-landdrost ir. Arie Pieter Minderhoud, onder toeziend oog van de kunstenaar en de heer Gerard Lokken, de eerste kampbeheerder van kamp Marknesse II. In 1981 werd 'De Pionier', na de renovatie van het dorpscentrum, verplaatst naar de Breestraat. Daar stond het, in een rond bloemperk, op de plaats waar nu de schaftpaal staat. In 2001 werd de plastiek, in het kader van het Leader II project 'In het licht van de pionier', verplaatst naar zijn huidige plek.

Op de sokkel van het standbeeld prijkt een plaquette met de tekst:

DE PIONIER
9 SEPTEMBER 1942
HUBERT VAN LITH
SCULPT. '77
 
De datum 9 september 1942 verwijst naar de dag dat de Noordoostpolder officieel droog viel. Op die dag was het waterpeil gezakt tot 4,40 m onder NAP en kwamen de laagste delen in het zuidwesten van de polder voor het eerst boven water. Het hoger gelegen gebied in het oosten van de polder was al in 1941 drooggevallen.

Kunstenaar

Hubert Cornelis Maria van Lith is op 9 januari 1908 in Amsterdam geboren. Hij volgde zijn opleiding aan het Rijksinstituut voor tekenleraren in Amsterdam. Daarna studeerde hij aan de Rijksacademie in Amsterdam en had les van J.H. Jurres en J. Bronner. Van Lith was aquarellist, tekenaar, beeldhouwer en medailleur.

Hij is een klassiek geschoold kunstenaar en is als beeldhouwer autodidact en ontwikkelde onder invloed van Mari Andriessen een monumentale stijl met schilderachtige kwaliteiten. Van Lith heeft in 1931 de Prix de Florence gewonnen en maakte in de winter van dat jaar een studiereis naar Italié. Hij trouwde met de schilderes en beeldhouwster Nel Kluitman en woonde in Blaricum, waar dochter Nel die later in de voetsporen van haar vader trad, in 1936 geboren werd. In de oorlogsjaren woonde Van Lith in Amsterdam in de Galerij van het Paleis voor Volksvlijt. Hij hielp met het drukken van de illegale krant De Waarheid en hield in zijn woning onderduikers verstopt. Door verraad werd hij door de Duitsers opgepakt en overgebracht naar de SD-gevangenis in de Euterpestraat. Later woonde hij aan de Amsterdamse Kuinderstraat en in Edam. Het werk van Hubert van Lith was figuratief, hij heeft portretten, figuren en reliëfs vervaardigd. Verder maakte hij veel monumentale werken, monumenten en een fontein. Hubert van Lith is op 14 november 1977 te Amsterdam overleden. Hij is 69 jaar geworden.

In Amsterdam zijn veel beelden van Hubert van Lith te vinden. Verder vind je in Heinenoord – Oorlogsmonument 'Moeder' (1950), Eindhoven - 'Panta Rhei' (1957), Monster – oorlogsmonument 'De vrijheid herkregen' (1960), Rotterdam – Oorlogsmonument 'Ongebroken Verzet' (1965), Driemond- Ongebroken Verzet (voorstudie) en in Marknesse – de Pionier (1977).