Herdenkingssteen dijksluiting

Plaats: Urk

Locatie: Wijk 2-2

Maker: onbekend

materiaal: natuursteen

Jaar: 1989

Beschrijving:

De dijk tussen Lemmer en Urk werd in verschillende percelen aanbesteed. De aanleg van de 10 km dijk aansluitende aan de haven van Lemmer, en het maken van een scheepvaartgeul naar deze haven, werd op 24 februari 1937 voor een bedrag van ƒ 3.350.000,- opgedragen aan de aannemingscombinatie Van Wijngaarden, Van der Hoeven en Van Haaften. De aanleg van de twee andere gedeelten van de dijk werden opgedragen aan de firma D. Blankevoort Dzn. uit Bloemendaal voor een bedrag van ƒ 2.898.500,- en aan de N.V. Hollandsche Aannemersbedrijf Zanen Verstoep uit Den Haag voor een bedrag van ƒ 2.540.000,-.

De verbinding tussen Urk en Lemmer is geen zeedijk maar een meerdijk met een lager talud dan bijv. de Afsluitdijk. Het dijklichaam bestaat uit zand dat onder water vastgehouden wordt door een bezinking van zinkstukken, die bestaan uit bossen rijshout waarop basaltblokken gestort zijn. Langs de zijkanten voorkwamen houten schotten het wegvloeien van het zand. Daarna werd er over de dijk, met behulp van grote kranen, gebaggerd keileem gestort, een taaie grondstof bestaand uit leem vermengd met grind en keien. Voor de kust van Gaasterland en in de omgeving van Urk werden duizenden kubieke meters gewonnen en naar de plaats van bestemming getransporteerd. Vervolgens werd er met een baggermolen klei over het keileem aangebracht. Als de ondergrond voor het dijklichaam uit slappe veenlagen bestond moest die eerst weggebaggerd worden en vervangen door zand. De Westermeerdijk groeide in het 'kalme' IJsselmeer met een snelheid van 200 m per dag. Maar er waren ook tegenslagen. Een zware storm in 1938 sloeg grote stukken dijk weg, diverse kranen en schepen zonken. Vanwege de weersomstandigheden kon men slechts werken van april tot december. In 3 seizoenen werd het werk tot stand gebracht.

Op 3 oktober 1939 om 14.44 uur vond op 9300 m ten noorden van Urk de sluiting plaats van de 24 km lange dijk die het eiland met Lemmer verbond. Negenennegentig kubieke meter, oftewel 33 grijpers keileem waren nodig om het laatste gat van 7 m te dichten. Op 3 oktober 1989 was het precies een halve eeuw geleden dat de laatste hap grond in de dijk werd gegooid. Om dit feit niet onopgemerkt voorbij te laten gaan werd om 14.44 uur op de plaats van de dijkdichting door burgemeester Sijko Veninga van Urk en loco-burgemeester Wietze de Haan van Lemsterland, onder het toeziend oog van burgemeester Menno Knip van Noordoostpolder, een gedenkteken onthuld. Het monument was een geschenk van het gemeentebestuur van Urk en het bestuur van Waterschap Noordoostpolder. Op de gedenksteen stond de tekst:

In 1939 schudde burgemeester Gert Keijzer van Urk en zijn ambtgenoot mr. Marinus Krijger van Lemsterland elkaar de hand, staande op een wiebelende plank die haastig over het dunne dijklichaam gelegd was. Vijftig jaar later gebeurde hetzelfde, nu op een keurig afgewerkte dijk. Tijdens de herdenking werd het polygoon-journaal over de dijkbouw getoond. De video stond precies op de plaats van de afsluiting en de beelden liepen exact synchroon met de gebeurtenissen een halve eeuw daarvoor. 

Tijdens de plechtigheid las de Urker dichter Tromp de Vries een speciaal voor de herdenkingsdag door hem geschreven gedicht voor.

Een trap van basaltblokken leidde naar de kruin van de dijk waar bij de liggende gedenksteen een houten afzetting met aan weerszijden een bank was geplaatst. In 1996 herdacht de provincie Flevoland haar 10-jarig bestuurlijk bestaan met het kunstproject 'Dijkwacht' en werd op de plek van de gedenksteen een sluitsteen in de vorm van een granieten tafel onthuld. De gedenksteen uit 1989 werd verwijderd en op Urk geplaatst tegen de gevel van het oude doktershuis naast de huidige ingang van museum Het Oude Raadhuis. Daar herinnert de steen aan het moment dat een grote hap keileem in het sluitgat gedumpt werd en een eind maakte aan de eeuwenlange eilandstatus van Urk. Sinds april 2018 bevindt de herdenkingssteen zich in het museum waar hij onderdeel uitmaakt van het thema '1918 - 2018, 100 jaar Zuiderzeewet'.

Het IJsselmeer kent door zijn grote maat het meest dynamische waterpeil. Noordwesterstormen zorgen voor een grote peilopzet en golfoploop. Vandaar dat de aan het IJsselmeer gelegen Wester-en Noordermeerdijk hogere en zwaarder dijke zijnn in vergelijking met de andere dijken rond de Noordoostpolder.