Plaquette veteranendag

Plaquette veteranendag
Plaquette veteranendag Plaquette veteranendag Plaquette veteranendag

Plaats: Emmeloord

Locatie: Harmen Visserplein

Kunstenaar: Rob Bredewout

Materiaal: beton

Jaar: 2014


Beschrijving:

In 2004 werd het Nationaal Comité Veteranendag ingesteld door de minister van Defensie. Haar belangrijkste taak is het jaarlijks organiseren van de landelijke Nederlandse Veteranendag op een zaterdag rond 29 juni, de geboortedag van wijlen prins Bernard. De Nederlandse Veteranendag is in het leven geroepen om uiting te geven aan de maatschappelijke erkenning en waardering van de inspanning die veteranen hebben geleverd en leveren in opdracht van politiek en samenleving. De landelijke Veteranendag wordt sinds 2005 georganiseerd in Den Haag. Sinds 2009 wordt jaarlijks ook in de Noordoostpolder een lokale Veteranendag georganiseerd door het Veteranen Platform Noordoostpolder en de gemeente Noordoostpolder. De editie van 2014 was uitgesteld tot 15 november. Hein Scheffer, brigadegeneraal buiten dienst en voorzitter van de toenmalige Stichting Veteranen Platform, hield een toespraak en onthulde samen met een student van de afdeling Veiligheid en Vakmanschap (VEVA) van het ROC Friese Poort Emmeloord een plaquette op het Harmen Visserplein. De plaquette is in opdracht van het Veteranen Platform Noordoostpolder ontworpen door Rob Bredewout, projectcoördinator Cultuurbedrijf Noordoostpolder. Het gedenkteken heeft een plaats gekregen naast de plaquette die herinnert aan de overdracht van de polder die bij de onderduikersbank ligt. De gedenksteen is een eerbetoon aan de Nederlandse veteranen, mensen die bereid waren het hoogste goed dat er is, de vrijheid, te verdedigen. Op de plaquette zien we een cirkel met een zwarte rand waaruit de Nederlandse driekleur wappert. Voor de vlag is het silhouet van een saluerende militair in uniform afgebeeld met de rechterhand aan de pet en de linkerarm gestrekt langs het lichaam. Aan de bovenkant van de zwarte cirkel staat in witte hoofdletters de slogan van de Nederlandse Veteranendag: "VETERANEN INGEZET IN DIENST VAN DE VREDE". Onderin de cirkel staat "15-11-2014", de datum waarop de onthulling van de plaquette plaatsvond. Met deze gedenksteen willen het Veteranen Platform en de gemeente Noordoostpolder de erkenning van en waardering voor de Nederlandse veteranen en hun bijdrage aan vrede in de wereld bevorderen. Met dank aan Charlie Malschaart, Hoofd Bureau Veteranen Platform in Doorn en Folkert Poiesz, voorzitter Veteranen Platform Noordoostpolder voor het verstrekken van aanvullende informatie.

De zesde Veteranendag in de Noordoostpolder stond in het teken van de grote razzia. Die dag werd herdacht dat de Duitsers 70 jaar geleden een razzia hielden in de Noordoostelijke Polder zoals de Noordoostpolder toentertijd genoemd werd. De Noordoostelijke Polder viel in september 1942 droog, waarna onmiddellijk werd gestart met het ontginnen en in cultuur brengen van de 48.000 hectare landbouwgrond. De Duitsers gaven de Directie Wieringermeer afdeling Noordoostpolderwerken toestemming om jonge mannen te werven voor het vele werk in de polder. De arbeiders die de polder cultuurrijp maakten, waren vrijgesteld van dwangarbeid in Duitsland. De Noordoostelijke Polder (NOP) stond in de Tweede Wereldoorlog synoniem voor Nederlands Onderduikers Paradijs. Aanvankelijk werkten vooral landarbeiders en boerenzonen in de polder. Vanaf 1943 kwamen mannen met uiteenlopende beroepen naar de polder om aan de Arbeitseinsatz te ontsnappen. Hoewel de Duitsers op de hoogte waren van het feit dat daarom grote aantallen onderduikers hun toevlucht in de polder zochten, hebben zij de Noordoostelijke Polder lange tijd ongemoeid gelaten omdat zij het werk in de polder belangrijk vonden voor de voedselvoorziening. Het verzet kreeg hun wapens door middel van droppings uit geallieerde vliegtuigen. De nogal ontoegankelijke Noordoostelijke Polder was hier ideaal voor. In 1944 vonden er een tweetal plaats. Met de eerste dropping in de nacht van 24 op 25 oktober 1944 kwam verpakt in containers, tussen Emmeloord en Espel, een grote hoeveelheid voedingsmiddelen, wapens en munitie naar beneden. De wapens waren bestemd voor het Nederlands verzet. In de nacht van 15 op 16 november kwam het ten noorden van Schokland tot een tweede dropping. De wapens werden op wagens geladen en zouden de volgende ochtend vroeg worden afgevoerd. Maar het was zo mistig dat men maar enige meters zicht had. Bovendien kwam een jongen het bericht brengen dat de polder was afgezet. Goede raad was duur. Ten slotte werden de wapens in een stroschelf verborgen, in de hoop dat de Duitsers daar niet zouden komen. De leden van de ondergrondse, die als 'landarbeiders' speciaal voor de droppings in de Noordoostpolder gestationneerd waren, vertrokken zodat de kampbeheerder achterbleef.

Toen de wapendroppings toenamen en de geallieerden in Frankrijk en België oprukten, werden de Duitsers steeds nerveuzer. Ze besloten om de Noordoostpolder 'leeg te halen’. Een goed voorbereidde verrassingsoverval maakte op 17 november 1944 een einde aan de relatieve vrijheid van de onderduikers in de polder. In alle vroegte werden honderden Duitsers gedropt langs de IJsselmeerkust: Wehrmachtsoldaten, Grüne Polizei, Sicherheitspolizei en Nederlandse en Duitse SS'ers. Onder leiding van de Hohere S.S. und Polizeiführer Hanns Rauter, die zijn hoofdkwartier op landgoed 'De Oldenhof' in Vollenhove had gevestigd, werd de polder door bijna 4.000 militairen hermetisch afgesloten. Met boten kwamen zij aan bij Ramspol, de Zwartemeerdijk, Kadoelen, Vollenhove en Blokzijl. De opdracht die Rauter de 'legereenheden' meegaf luidde: "Het vinden van afgeworpen wapens en het arresteren en op bepaalde plaatsen verzamelen van alle in de polder aanwezigen". Drie dagen lang werd het gebied, inclusief de plaatsen in de randgemeenten op het oude land, uitgekamd op arbeidsgeschikte mannen tussen de 17 en 40 jaar oud. De Duitsers namen 1.800 jongens en mannen gevangen. Zij brachten de nacht door in een overvol nutsgebouw of propvolle scholen in Vollenhove. De Directie Wieringermeer protesteerde, zoveel mannen konden onmogelijk gemist worden. Vierhonderd mannen werden vrijgelaten en konden weer aan het werk. Sommige mannen werden om medische redenen in vrijheid gesteld. De volgende dag moesten de overgebleven mannen naar het station in Meppel lopen, 27 km in de stromende regen. Doordat in Vollenhove, Blokzijl en Zwartsluis veel helpende handen werden geboden wisten een kleine 200 mannen te vluchten. Deze ontvluchtingspogingen werden bevorderd doordat onderweg bijv. deuren van huizen open stonden, zodat de mannen daar naar binnen konden glippen. Ook kwamen meisjes en vrouwen op de overnachtingsplekken vrouwenkleding brengen. Zo wisten enkele mannen als vrouw verkleed te ontsnappen. Uiteindelijk werden 1.000 van de 1.800 opgepakte mannen per trein naar Duitsland afgevoerd waar zij gedwongen te werk werden gesteld. 
 
Op 19 november vonden de Duitsers in kamp Zuidervaart, ten zuiden van Emmeloord, wapens, maar veel minder dan zij gedacht hadden. Rauter liet ir. Smeding bij zich komen en vroeg hem of men wist dat er zich wapendepots in de polder bevonden. Smeding antwoordde: ,"Neen". Rauter zei: ,"Dat behoorde u te weten!" Smeding antwoordde: ,"De directie heeft in Zwolle haar standplaats en hoe kunnen we dit dan controleren? Sinds ons bijna alle transportmiddelen zijn afgenomen, is het onmogelijk om in de grote polder van alles op de hoogte te blijven". Rauter zei: ,"Und doch wird die Direktion verantwortlich gestellt und soll erschossen werden!" Het onderhoud werd hiermee afgesloten. Bron: De Noordoostpolder, 16 november 2014.
 
Na de razzia kwam het ontginnings- en oogstwerk vrijwel stil te liggen. De Noordoostelijke Polder is tot aan de bevrijding op 18 april 1945 'leeg' geweest.
 
De jongemannen die door de geboden hulp aan de Arbeitseinsatz in Duitsland ontsnapt waren, gingen in 1947 met de pet rond. In juli van dat jaar schonken zij aan hun helpsters een broche en een theelepel met inscriptie als aandenken. De zilveren broche, die 3 x 3 cm groot is, heeft de vorm van de Noordoostpolder. Boven de Espelervaart en de Zwolsevaart staat de tekst: "RAZZIA NOV. 1944".  Bron: Leeuwarder Courant 1 juli 1947 en Fries dagblad 8 juli 1947. Stadsmuseum Vollenhove heeft één van deze broches in bruikleen en ook het Cultuur Historisch Centrum Noordoostpolder heeft een exemplaar in zijn bezit. 
 
Kijk voor meer informatie over de droppings en razzia's op Nop in oorlogstijd.
 
Ontwerper
 

Robert Gaston (Rob) Bredewout is op 25 mei 1958 in Emmeloord geboren. Bredewout was 20 jaar vrijwilliger van StEP. In 2015 nam hij afscheid van deze non-profit organisatie omdat zijn functie als programmeur bij de Nacht van Oranje niet te combineren was met zijn functie als projectcoördinator bij het Cultuurbedrijf Noordoostpolder. Rob Bredewout verzon in 2007 de naam voor recreatiegebied Wellerwaard. In 2011 was zijn videoclip 'Ga Je Mee' de winnende inzending voor de prijsvraag "Buitengewoon Noordoostpolder". In 2014 ontwierp Bredewout de plaquette die op Veteranendag onhuld werd en in 2019 was hij de winnaar van de prijsvraag voor een kunstwerk onder de Marknesserbrug. Naar aanleiding van dit laatste zei Rob Bredewout in een interview tegen Omroep Flevoland: "Creatief zijn is onderdeel van mijn vak. Ik ontwerp en bedenk wel vaker iets. En ik had wel een idee voor iets dat mooi onder de brug zou passen".