Harmen Visserplein

Plaats: Emmeloord

Locatie: Harmen Visserplein

Maker:

materiaal:

Jaar: 1945

Beschrijving:

Straatnamen brengen structuur aan in de openbare ruimte. Dat is hun voornaamste functie, maar niet hun enige. Straatnamen dragen op verschillende manieren ook bij aan de geschiedschrijving, vooral straten die vernoemd zijn naar personen. Het Harmen Visserplein herinnert aan de politieman Harmen Visser die tijdens de Tweede Wereldoorlog veel voor het verzet heeft betekend. Visser werd geboren op 25 november 1894 in Scharl (Fries: Skarl) en volgde zijn politieopleiding te Schalkhaar. Na zijn opleiding werd hij postcommandant van Urk. In mei 1943 werd Harmen Visser van Urk overgeplaatst naar Vollenhove. Als opperwachtmeester der politie in Vollenhove raakte hij betrokken bij het verzet. Onder de schuilnaam ‘Oom Willem’ werd Visser lid van de knokploeg Vollenhove-Sint Jansklooster. Niet alleen voor Urk, maar ook voor de onderduikers in de Noordoostelijke Polder, zoals toentertijd de Noordoostpolder genoemd werd, heeft 'Ome Willem' veel betekend. De Urkers Okke Hoefnagel, Cees Zeeman, Lub en Hendrik Hoekman en Jacob Bakker vormde onderleiding van Jan Schraal een ondergrondse groep. Deze verzetsgroep stond weer onder leiding van Harmen Visser en werkte hoofdzakelijk in de Noordoostpolder. Vooral de laatste twee jaar van de oorlog hebben zij onderduikers aan een adres geholpen in de polder of via Harmen Visser in de omgeving van Vollenhove. Visser zorgde voor valse papieren. Cees Zeeman werkte op het distibutiekantoor en zorgde voor bonkaarten die via Visser onder de onderduikers werden verdeeld.

Harm Visser assisteerde ook bij droppings en het kraken van magazijnen. Op 14 december 1944 werd hij gearresteerd en overgebracht naar de gevangenis in Steenwijk. In de nacht van 20 op 21 januari 1945 wist Visser te ontsnappen en nam, nu als commandant van de groep Vollenhove van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten, het verzetswerk weer op. Tijdens de bevrijding van Nederland trok Harmen Visser met zijn ploeg op met het bataljon ‘Le Régiment de la Chaudière’, van de Canadese 8e Brigade van de 3e Infanteriedivisie om Kuinre en Schoterzijl te bevrijden. In de nacht van 13 op 14 april 1945 werd Vollenhove bevrijd. Op 14 april was Kuinre aan de beurt. Op de morgen van de 16e april 1945 kregen de geallieerden bericht dat er in of bij een boerderij in Schoterzijl nog Nederlandse SS'ers zouden zitten. In overleg met de Canadezen werd besloten op te rukken naar Schoterzijl om deze SS'ers te bewegen zich over te geven. Voorop reed een licht pantservoertuig, gevolgd door opperwachtmeester Harmen Visser op een motor, nog een pantservoertuig en een personenauto met de KP-ploeg. Het verhaal gaat dat Visser als onderhandelaar een wit vlaggetje bij zich had. Op de Statendijk, de zeedijk tussen Schoterzijl en Slijkenburg, was een hinderlaag gelegd door de zwaarbewapende SS-ers. Toen de colonne stopte, raakte Visser met zijn voorwiel de rupsketting van de voor hem rijdende Bren carrier. Hij kwam ten val, zocht dekking aan de oostzijde van de dijk. Even later klom hij tegen de dijk op en boog zich over zijn motor om te controleren of deze schade had opgelopen. Op dat moment werd de 50-jarige Harmen Visser vanaf de windmolen aan de overzijde van de Tussenlinde door de SS'ers onder vuur genomen. Een schot trof hem dodelijk in de slaap. De colonne vertrok onmiddellijk. De SS’ers gaven opdracht Visser te begraven in de berm langs de dijk. De volgende dag werd zijn stoffelijk overschot opgegraven en overgebracht naar het baarhuisje in Kuinre. Harmen Visser werd op 21 april in Vollenhove begraven. Op 20 december 1945 werd hij herbegraven op het kerkhof in Oudemirdum, vlakbij zijn geboorteplaats Scharl.

Op 17 april 1945, een dag na het dodelijk schietincident, werd de Noordoostpolder door de Canadezen bevrijd. Tijdens het grote bevrijdingsfeest, dat op 31 mei gevierd werd, hield Ir. Smeding een toespraak en sprak zijn dank uit aan het verzet. Hij maakte bekend dat het hoofdplein van Emmeloord naar de verzetsheld Albertus Johannes (Bert) Knipmeijer genoemd zou worden. Het plein heeft zeer kort de naam Knipmeijerplein gedragen. Knipmeijer schreef op 14 november 1945 aan Smeding: "Van tevoren geheel onkundig van deze naamgeving en wetende, dat U met deze daad de gehele polderillegaliteit Uw erkentelijkheid hebt willen betuigen, heb ik toen niet de moed gehad voor de eer te bedanken, hoewel het m.i. juister ware geweest aan het plein den naam van een onzer gesneuvelde illegale strijders te verbinden". Mede door het toedoen van Albert Knipmeijer werd het belangrijkste plein van Emmeloord in november 1945 vernoemd naar Harmen Visser. Sinds december 2013 hangt in het trappenhuis van het politiebureau aan het plein een ingelijste foto van opperwachtmeester Harmen Visser. 

Op de plek aan de Zeedijk onder Spanga, waar Harmen Visser op 16 april 1945 sneuvelde, werd een wit houten kruis geplaatst. Omdat dit kruis de tand des tijds niet had doorstaan werd in april 1992 een granieten kruis neergezet, dat naar een ontwerp van Wiebe de Vries vervaardigd is door steenhouwerij Eijgelaar in Wolvega. Op Urk werden vlak na de Tweede Wereldoorlog delen van de wijken hernoemd. Sommige kregen de naam van een verzetsstrijder. Zo werd een pleintje op Wijk 5 het Harmen Visserplein. Op 16 april 2005 werd in Vollenhove de naam Harmen Visserplein toegekend aan het plein voor de Mariakerk.