Middeleeuwse kerkkap ZA87-I

Plaats: Almere

Locatie: Brikweg, Kavel AZ87

Maker:

materiaal: eikenhout

Jaar: ca. 1400

Beschrijving:

In 1983 werd aan de Brikweg op kavel AZ87 (tegenwoordig ZA87) bij het diepploegen vrijwel gelijktijdig een kleine 17^e eeuwse modderschouw, een bakachtig vaartuig een laatmiddeleeuws vrachtschip, en bewerkte eikenhouten onderdelen aangetroffen. De vindplaats was bij de Oostvaardersdijk, slechts vijf kilometer van de mond van de Vecht. In 1984 is onderzoek verricht door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Tijdens dit onderzoek bleken de stukken hout onderdelen van een middeleeuwse kap van een in westelijk Nederland en in Friesland gebruikelijk type met houten tongewelf te zijn. Van vrijwel alle gebruikelijke onderdelen waren één of meerdere exemplaren aanwezig. Alleen trekbalken en sleutelstukken ontbraken. De trekbalken zijn de grootste onderdelen van de constructie en zullen vermoedelijk als deklast zijn vervoerd. De overige delen van de kap bevonden zich waarschijnlijk in het ruim van het schip. Het vermoeden dat sleutelstukken in de werkplaats al aan de balken werden vastgehecht en met de trekbalken naar de bouwplaats vervoerd, werd hierdoor bevestigd.

bron: Bouwkundige termen, H. Janse

De vondst van de kerkkap bevestigt, wat uit schriftelijke bronnen bekend was, namelijk dat klaargemaakte onderdelen van houtconstructies voornamelijk over water over grote afstanden vervoerd werden. De reconstructie van deze nooit gebouwde kap werd makkelijk gemaakt, omdat alle onderdelen van een telmerk waren voorzien. Telmerken werden aangebracht op de onderdelen van een houtconstructie om ervoor te zorgen dat alle met de hand gemaakte onderdelen op de juiste wijze met elkaar verbonden worden en op de juiste plaats komen. De merken bestaan hoofdzakelijk uit rechte strepen die een getal aangeven. De gevonden voorlijsten, elk 3,65 m lang, waren genummerd 1-6, 7-15, 16-24, 34-42. De gebinten en daksporen zijn genummerd van oost naar west. De reconstructie laat een kerkplattegrond zien van ca. 9,5 m breed en een lengte van tenminste 22 m. Ook werden in de constructie onderdelen gevonden waarop een zeshoekige dakruiter bevestigd kon worden. Aan de houtmaten en merktypen kunnen de onderdelen omstreeks 1400 of begin 15e eeuw gedateerd worden. 

In verband met het vervoer van hout voor kerkkappen over de Zuiderzee in de 15^e eeuw is het volgende voorval uit 1419 interessant. Tijdens de strijd tussen Schieringers en Vetkopers namen de Groningers op het Kamper Diep twee Friese schepen geladen met hout om de kerk te Franeker te bouwen, in beslag. Of er een verband is tussen de diefstal bij Kampen en deze vondst blijft vooralsnog de vraag.

Dat de kap vervoerd is door het vrachtschip dat op dezelfde kavel is gevonden lijkt uitgesloten. Dit schip is vergaan rond 1500. In 1994 zijn in de directe omgeving op kavel AZ114 enkele balken gevonden die deel hebben uitgemaakt van de op kavel AZ87 opgegraven lading.

Zie ook: MaSS