VAL 1460

Plaats: Lelystad

Locatie: IJsselmeer

Maker:

materiaal: hout

Jaar: 15e eeuw

Beschrijving:

Op de bodem van het IJsselmeer ten noordoosten van de Houtribsluizen, ongeveer op de hoogte van de Maximacentrale, ligt een middeleeuws scheepswrak. Tijdens baggerwerkzaamheden ten behoeve van het uitdiepen van de vaargeul Lelystad-Lemmer werd op 17 maart 1999, op ongeveer 5 m diepte, scheepshout aangetroffen.

Direct na deze ontdekking heeft een verkennend duikonderzoek plaatsgevonden. Tijdens dit onderzoek werd aangetoond dat de wrakstukken afkomstig waren van een scheepswrak en zijn enkele houtfragmenten verzameld voor jaarringonderzoek. Om de historische waarde van dit wrak te bepalen, is in opdracht van Rijkswaterstaat Directie IJsselmeergebied (RDIJ) een aantal onderzoeken uitgevoerd. Uit de datering van de houtmonsters bleek dat het een middeleeuws scheepje betrof, dat na het jaar 1460 is gezonken. Omdat het in de vaargeul Amsterdam-Lemmer (VAL) is gevonden en uit het jaarringonderzoek blijkt dat het rond 1460 gebouwd moet zijn wordt dit wrak de 'VAL 1460' genoemd.

Op 26 maart 1999 werd een duikverkenning uitgevoerd met sonarkartering. Dit gaf aan dat het een overnaads gebouwd schip betrof. Tussen de huidplanken bevond zich mosbreeuwsel, dat gebruikt werd om de naden in de huid te dichten. Op grond van de constructiekenmerken denken de onderzoekers dat het schip een lengte van circa 20 meter moet hebben gehad. Naast de houtvondsten heeft een vervolgonderzoek in 2002 ook een aantal aardewerkscherven opgeleverd. Het grootste deel van de aangetroffen aardewerkresten dateert uit de 13e en 14e eeuw. Een opvallende vondst was een uit been gesneden dobbelsteen met een getallenindeling die in de vroege middeleeuwen gebruikt werd. De gegevens van de inventarisatie wijzen op een goed geconserveerd deel van een vrachtschip uit het derde kwart 15e eeuw. Uit deze periode zijn nauwelijks (delen) van schepen bekend en zeker niet van dit type. 

Volgens het Verdrag van Malta moet Rijkswaterstaat zorgvuldig omgaan met wrakken. De 'VAL 1460’ is onder water geconserveerd en wordt op in situ bewaard. Het wrak is in 2008 met een grondlaag afgedekt en de vaarweg is omgelegd. Op 15 januari 2009 heeft de toenmalige minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen, de heer Plasterk, een lijst bekend gemaakt van 23 archeologische vindplaatsen, die voorgedragen worden voor wettelijke bescherming. De ’VAL 1460’ staat op nummer 18 op deze lijst. In Nederland zijn ongeveer vijftienhonderd archeologische vindplaatsen wettelijk beschermd.

Het scheepswrak is in 2012 tot Rijksmonument verklaard. De zeldzaamheid en de hoge informatiewaarde van dit scheepswrak maken het zeer waardevol. Tijdens de Open Monumentendag op 8 september 2012 hebben wethouder Jop Fackeldey en gedeputeerde Jaap Lodders een informatiepaneel aan de IJsselmeerdijk onthuld om het publiek te informeren.

Kijk voor meer informatie op lelystad.nl