Kruithuisje

Plaats: Blankenham

Locatie: Blokzijlerdijk

Maker:

materiaal: beton, baksteen, hout en dakpannen

Jaar: 19e eeuw / 1992

Beschrijving:

Aan de voet van de Blokzijlerdijk bij de Anne Ruardiekolk staat een kruithuisje dat herbouwd is op basis van 19e eeuwse bouwtekeningen. De kolk is een stille getuige van de stormrampen in de afgelopen eeuwen. Op 3 februari 1825 woedde een zware noordwesterstorm die gedurende 3 dagen de oostkust van de Zuiderzee teisterde. De storm viel samen met springtij en daardoor werden in de Zuiderzee waterstanden tot wel 2,50 à 3,20 m boven N.A.P. bereikt. De Zuiderzeedijk bij Blankenham bezweek op 6 plaatsen. Het binnendringende water kolkte en draaide zo heftig dat op de plekken van de dijkdoorbraak diepe kolken ontstonden. Het water in het achterliggende gebied steeg zo snel dat waarschuwingen amper effect hadden en vluchten nauwelijks mogelijk was, 16 van de 53 huizen werden weggevaagd en van de 280 inwoners verdronken er 28.

De 1,87 ha grootte Anne Ruardiekolk, die al tijdens de stormvloed van 16 op 17 oktober 1701 ontstond, dankt zijn naam aan een trieste geschiedenis. Anne Ruardij (1797-1896) was op 18 oktober 1822 getrouwd met Wichertjen Oost (1794-1825). Op 4 februari 1825 zaten Anne en zijn zwangere vrouw op de zolder van hun boerderij. De golven beukten zo hevig tegen het gebouw dat ze naar de naastgelegen hooimijt vluchtten. De boerderij verdween in de golven en Anne's achtergebleven moeder Hilligjen en zuster Femmigjen verdronken. Anne en Wichertjen dreven op de bovenkant van de hooimijt twee dagen rond voor ze in Sint Jansklooster gered werden. Op 13 september 1825 beviel Wichertjen van een dochter die naar haar vernoemd werd. Moeder Wichertjen stierf 9 dagen later op 31-jarige leeftijd in het kraambed.

Een kruithuisje werd in vroegere tijden gebouwd om kruit veilig en droog op te kunnen bergen. Het verdiepingsloze huisje diende als opslag voor het buskruit voor het hoogwaterkanon waarmee de bewoners werden gewaarschuwd voor dreigend hoogwater. Het is een bakstenen gebouwtje dat met rode dakpannen is belegd en op een betonnen fundering staat. Het kruithuisje heeft een bijzondere bouwconstructie. Het zadeldak ligt los op de dubbelwandige muren, waarin grote ronde gaten zitten. Bij een explosie kwam het dak omhoog en ontsnapte de lucht uit de gaten. Zo werd voorkomen dat het hele huisje opgeblazen werd. Het gebouwtje stond, vanwege het explosiegevaar, een eindje in het land, enkele honderden meters van de plaats waar het nu staat. Na het gereedkomen van de Afsluitdijk verloor het kruithuisje zijn functie. 

In 1992 heeft Waterschap Vollenhove in overleg met de monumentencommissie van Het Oversticht het vervallen kruithuisje gerestaureerd. Het huisje werd op de oorspronkelijke plaats, steen voor steen afgebroken en op de huidige plaats aan de voet van de dijk gereconstrueerd. Het Waterschap, de provincie Overijssel en de gemeente IJsselham hebben voor het project samen 50.000 gulden op tafel gelegd. Om de oude situatie van voor de inpoldering te herstellen werd het hoogwaterkanon uit het centum van Blankenham weggehaald en bij het kruithuisje op de oude Zuiderzeedijk gezet. Aan de andere kant van de dijk, aan de kant van de Noordoostpolder, werd een peilschaal geplaatst. Op 16 juni 1993 heeft gedeputeerde Remmelt Lanning met een symbolisch 'kanonschot' het gereconstrueerde kruithuisje als toeristische trekpleister geopend. In het huisje bevinden zich, achter een glazen wand, stormlampen, een kruitvat, kruitzakje en andere attributen die herinneren aan de overstroming van 1825. Het kruithuisje is een gemeentelijk monument. Samen met de kolk, het hoogwaterkanon en de peilschaal vormt het huisje een uniek ensemble.