De Steenzetter

De Steenzetter
De Steenzetter De Steenzetter De Steenzetter De Steenzetter De Steenzetter De Steenzetter De Steenzetter

Plaats: Den Oever

Locatie: Afsluitdijk 1

Kunstenaar: Ineke van Dijk

Materiaal: brons

Jaar: 1985


Beschrijving:

In het kader van 'het jaar van het water' en ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Afsluitdijk vroeg de Nederlandse Vereniging Kust- en Oeverwerken twee kunstenaars om een ontwerp te maken voor een kunstwerk op de Afsluitdijk. De opdracht ging naar de beeldend kunstenaar Ineke van Dijk (1940). Zij ontwierp een steenzetter die symbolisch de laatste steen legt in een trap op de Afsluitdijk. Toen Ineke van Dijk de steenzetters in hun werk ging bekijken, kreeg ze diep respect voor hun gespierde prestaties. "Ik heb ze leren kennen als sterke jonge knullen, niet meer in zware pakken zoals op oude foto's, maar in blitse spijkerbroeken. Het verzetten van die basaltblokken is ontzettend zwaar werk. Waanzinnig zwaar zelfs! En het wordt in weer en wind gedaan. De mensen die zich daaraan kapot werkte, heb ik in mijn beeld willen eren. Ze staan op zo’n dijk, de hele dag in die onmogelijke houding te passen en te meten met loodzware zuilen basalt". Het 200 kg zware beeld van de 1,80 m lange gebogen steenzetter werd in brons gegoten bij Willem van Tussenbroek in Kerkdriel.

Op 28 mei 1982 om 13.02 uur, precies 50 jaar nadat het laatste gat in de Afsluitdijk werd gesloten, onthulde koningin Beatrix nabij het Vlietermonument het kunstwerk 'De Steenzetter' door middel van het hijsen van de vlag van de Nederlandse Vereniging van Kust- en Oeverwerken. Zij deed dat ondermeer in het bijzijn van prins Claus, familie van wijlen ir. Cornelis Lely, vertegenwoordigers van de vroegere dijkwerkers en de 87-jarige Grietje Bosker (1894-1991), de eerste vrouw die in 1932 over het gedichte dijkgat liep. Het kunstwerk, dat als hommage aan de werkers van de Afsluitdijk bedoeld was, werd aan de Staat der Nederlanden geschonken.

In de nacht van 10 op 11 mei 1984 was het beeld, dat ƒ 60.000,- gekost had, spoorloos verdwenen. Een van te voren zorgvuldig opgezette operatie. De bestrating van basaltblokken was eerst weggehaald, waarna de blootgekomen roestvrijstalen basisconstructie werd doorgezaagd. Sporen wezen erop dat het beeld per vrachtwagen was afgevoerd. Even dacht de politie aan de mogelijkheid van een protestactie door milieu-ijveraars. Maar de diefstal werd niet opgeeist. Zou het de dieven om het brons te doen zijn geweest? Maar het brons van 'De Steenzetter' zou omgesmolten ongeveer ƒ 1200,- waard zijn, te weinig voor een riskante onderneming van die omvang. Toch publiceerde de Nederlandse schroothandelaren voor de zekerheid een grote foto in hun blad. De Nederlandse Vereniging Kust- en Oeverwerken loofden een beloning van ƒ 2500,- uit voor de tip die zou leiden tot de terugbezorging van het beeld.

Ineke van Dijk vertelde: “Wij hebben destijds met alles rekening gehouden. Het moest bestand zijn tegen weersomstandigheden en het moest tegen zout water kunnen. Alleen aan diefstal is nooit gedacht”. Toen de zoekacties van politie en marine en het natrekken van tientallen tips zonder resultaten bleven, trok Van Dijk de stoute schoenen aan en schreef eind 1984 minister Smit-Kroes van Verkeer en Waterstaat een brief waarin ze vroeg om een nieuwe opdracht. Ze kon het niet verkroppen dat haar beeld, het symbool van arbeid aan de Afsluitdijk, stomweg van de aardbodem verdwenen was. Die opdracht kwam twee maanden later. Van Dijk ging, met het oorspronkelijke ontwerp nog redelijk in het geheugen, meteen aan de slag. Want behalve een model van 30 cm hoog was er niets meer. Net als de vorige keer heeft de beeldhouwster het model vergroot tot iets meer dan levensgroot. Op 4 oktober 1985 werd de tweede versie van 'De Steenzetter', gesigneerd IVDIJK 1985, op de Afsluitdijk geplaatst. Van Dijk kon moeilijk uitleggen waar het 'm in zit, maar dit tweede beeld vond ze beter geworden. De houding is eender, maar het volume, de plastiek is beter. Bang voor weer een diefstal was ze niet. De nieuwe ‘Steenzetter’ werd destijds, als eerste beeld in de Nederlandse openbare ruimte, electronisch beveiligd. 

Op 28 mei 1982 was bij het kunstwerk van ‘De Steenzetter’ een bronzen plaquette geplaatst die in het weekend van 16/17 april 2011 gestolen is. De tekst op de plaquette luidde: 

"DE STRIJD TEGEN HET WATER BLIJFT
EEN STRIJD DOOR EN VOOR DE MENS"
 
AANGEBODEN DOOR DE NED. VER. KUST- EN OEVERWERKEN
ONTWORPEN DOOR INEKE VAN DIJK
ONTHULD DOOR KONINGIN BEATRIX - 28 MEI 1982
 
 
Kunstenaar

Maria Antoinetta (Ineke) van Dijk werd op 19 mei 1940 geboren in Gouda. In 1956 ging zij studeren aan de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen in Rotterdam en kreeg les van beeldhouwer Jaap Kaas (1898-1972). Haar opleiding voltooide zij aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht bij beeldhouwer Fred Carasso (1899-1969). In 1962 voerde ze haar eerste grote opdracht uit en hield ze haar eerste expositie. 

In de loop der jaren specialiseerde zij zich in onderwerpen als mens en dier. Vooral ballet, geïnspireerd door onder andere het Nederlands Dans Theater. Van Dijk brengt haar emoties gevoelig tot uitdrukking in een geabstraheerd realisme. Zij werkt in chamotte, brons en beton. Sinds enige jaren woont en werkt Ineke van Dijk afwisselend in het buurtschap Het Beyersche vlakbij Stolwijk en in Altea in Spanje. 

In 1977 maakte ze een bronzen kunstwerk van een man, een vrouw en hun kinderen op een bank, een herinnering aan de schrijver Herman de Man (1893-1946), dat voor de Heksenwaag in Oudewater staat. Wie het dorp binnenrijdt en een overvliegend heksje ziet, weet meteen dat dit alleen maar Oudewater kan zijn. In 1998 onthulde deze gemeente een door Van Dijk gemaakte voorstelling van twee heksen die gezamenlijk op een bezemsteel over een rotonde vliegen. Een kat is nieuwsgierig naar hen onderweg. Niet ver van Oudewater ligt het dorpje Benschop. De inwoners worden bereschieters genoemd. Deze bijnaam zou verkregen zijn omdat één van de inwoners ooit tijdens de schemering bij de hazenjacht een beer meende te zien. Om dit grappige verhaal te symboliseren maakte beeldhouwster Ineke van Dijk in 1979 een beeld van de Benschopse beer. Verder is werk van haar door heel Nederland te vinden, in veel  landen van West-Europa, in Amerika en in Maleisië.