Station Centrum

Plaats: Lelystad

Locatie: Stationsplein

Architect: Peter Kilsdonk

materiaal: staal, glas, beton

Jaar: 1988

Beschrijving:

Na 1980 verdwenen de ‘trek-uit-de-lade’ ontwerpen bij de stationsbouw geleidelijk. Langs de nieuwe lijnen verrezen veelal indrukwekkende stationgebouwen die een uitnodigend, open gebaar maakte. Ook het gebruik van moderne lichte constructietechnieken en een opvallend helder kleurengamma droegen bij aan een radicaal ander gezicht van de NS. Deze gezichtsverandering werd gerealiseerd door een nieuwe generatie jonge architecten aan te trekken, waaronder Peter Kilsdonk, de ontwerper van het station Lelystad Centrum. Station Leystad Centrum is gebouwd van 1984 tot 1988 als viaductstation zodat het verkeer er onderdoor kan rijden. De volledig glazen overkapping overdekt de doorlopende spoordijk.

Op de begane grond zijn winkels en kantoren te vinden. De perrons zijn als het ware op de eerste verdieping gebouwd en zijn opengewerkt, zodat er twee grote vides ontstaan. Hierdoor komt er veel daglicht in de stationshal. In de hal staat  het kunstwerk de Naald van kunstenaar Jan Mulder, dat de visuele relatie tussen hal- en perronniveau nogeens extra versterkt.

De beide schuine zijwanden zijn bekleed met geheel glazen vliesgevels. De enorme, iets ten opzichte van elkaar verschoven, glasvlakken lopen als een waterval tot vlak boven de grond van het Stationsplein af. Er zijn openingen in de glasvlakken aangebracht om te voorkomen dat er in de kokervormige ruimte geen tunneeffecten ontstaan bij binnenrijdende (stuwing) of wegrijdende treinen (zuiging). De stalen draagconstructie van de 143 meter lange kap bestaat uit rood gemoffeld Mero-ruimtevakwerk, op de perronzone gedragen door vier ondersteuningen in de vorm van een “vlinderdas”. Kleuren accentueren de verschillende constructieve elementen en zorgen voor een boeiend lijnenspel. De kap glinstert als kristal in de zon, en roept herinneringen op aan de klassieke negentiende-eeuwse stationsoverkappingen. Sociale veiligheid, zien en gezien worden, ook in relatie tussen beneden en boven, kenmerken de NS ontwerpen uit de jaren ’80 van de vorige eeuw.

Station Lelystad Centrum werd op 28 mei 1988 geopend. Het station was op de groei gemaakt. Het viaduct voor het tweede eilanden perron iis jaren als fietspad ingebruik geweest. Het achtergedeelte van de kap kon eenvoudig gedemonteerd worden, zodat de perronkap verbreedt kon worden.

In 2007 begon Prorail aan de Hanzelijn, een nieuwe spoorlijn tussen Lelystad en Zwolle. Station Centum moest daarvoor verdubbeld worden. In de beginfase waren diverse studies verricht naar een geheel nieuwe kap, vanwege de hoge onderhoudskosten van de huidige kap. Er werd besloten om het station in zijn huidige ‘Postmoderne’ vormgeving uit te breiden. Concreet hield het in dat de specifieke vormgeving wordt gecontinueerd. Het beeldbepalende ruimtevakwerk is in hetzelfde uiterlijk uitgebreid. De verbouwing is in 2008 gestart en was in 2012 gereed. De Hanzelijn werd op 6 december 2012 in gebruik genomen. 

Architect

Peter (P.A.M.) Kilsdonk is in 1954 in Doorwerth geboren. Hij studeerde bouwkunde en architectuur aan de TU Delft.  Kilsdonk is vooral bekend geworden als belangrijk vormgever van de Nederlandse Spoorwegen in de jaren ’80 en ’90 van de twintigste eeuw. Hij trad in 1978 in dienst bij het architectenbureau van de NS. Naast architecten als Harry Reinders en Rob Steenhuis was hij verantwoordelijk voor de nieuwe generatie stations van de jaren '80, waarin veel staal en glas werd verwerkt. Kilsdonk maakte destijds deel uit van een nieuwe generatie architecten die zorgde voor een stilistische omslag in het stationsontwerp, waarbij de nadruk meer kwam te liggen op de architectonische kwaliteit van het stationsgebouw. 

Ir.Peter Kilsdonk ontwierp onder andere de stations van Oss (1982), Doetinchem (1983), Almere Buiten (1987), Almere Centrum (1987), Almere Muziekwijk (1987), Lelystad Centrum (1988), Wolvega (renovatie 1992) en Duivendrecht (1993). 

Het trein- en metrostation Duivendrecht was zijn laatste NS-werk. In juni 1992 richtte Peter Kilsdonk zijn eigen architectebureau op in  Amsterdam. De tweede Schipholspoortunnel, die in 1997 gereed kwam is gebouwd naar een ontwerp van Kilsdonk i.s.m. Benthem Crouwel architecten.