Jachin Boazkerk
Plaats: Urk
Locatie: Singel 10
Architect: H.W. Helmink
materiaal: baksteen
Jaar: 1959-1960
Beschrijving:
De Oud Gereformeerde Gemeente op Urk is ontstaan uit de plaatselijke Christelijk Gereformeerde Kerk. Na de Tweede Wereldoorlog waren verschillende gemeenteleden van dit kerkverband van mening dat het bevindelijke element te veel ontbrak in de prediking. Zij gingen kerken in gebouw 'Irene', Wijk 8-85, en verzochten toelating tot de Oud Gereformeerde Gemeenten. In 1956 werd de gemeente een zelfstandige Oud Gereformeerde Gemeente met 42 belijdende leden. Tussen 1959 en 1960 werd vlak buiten het oude dorp de Jachin Boazkerk gebouwd naar een ontwerp van A. W. Helmink. De kerk, waarvan de bouw een half miljoen gulden gekost heeft, bood zitplaats aan 1000 kerkgangers. Nog voor het kerkgebouw betrokken kon worden, wilde men ds. Hendrik Visser Mzn (1911-1970) beroepen. Deze dominee had de gemeente al eerder gediend. Dominee Visser wilde wel naar Urk komen, maar dan moest de gemeente toetreden tot de door Visser gevormde Christelijk Gereformeerde Gemeenten. De kerkenraad en ongeveer driekwart van de gemeente stapte op 16 september 1960 over naar het kleine kerkverband maar behield wel het nieuwe kerkgebouw. Op 18 november 1960 deed ds. Visser zijn intrede. Dezelfde dag werd de Jachin Boazkerk in gebruik genomen. Op zondag 13 februari 1966 maakte de predikant na de tweede dienst geheel onverwacht aan de gemeente bekend dat hij om persoonlijke redenen uit het verband van de Christelijke Gereformeerde Gemeenten trad en terugkeerde naar de Christelijke Gereformeerde Kerken. Daarop besloot de Christelijk Gereformeerde Gemeente ds. Everard du Marchie van Voorthuysen (1901-1986) te beroepen. Hij wilde het beroep aanvaarden als de gemeente toetrad tot de Oud Gereformeerde Gemeente. Zo werd de Jachin Boazkerk weer Oud Gereformeerd. In 1974 keerde ds. Du Marchie van Voorthuysen weer terug naar de gemeente van Leersum. Na een vacante periode kwam ds. Marinus van de Ketterij (1905-1988) in 1978 naar de Jachin Boazkerk. Hij was predikant geweest binnen de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, maar was daar afgezet. Een deel van de gemeente kon zich niet vinden in de komst van deze omstreden predikant en vertrok uit de Jachin Boazkerk. Daarop werd in 1979 een Gereformeerde gemeente in Nederland geïnstitueerd die in 1981 de Menorahkerk in gebruik nam.
De Jachin Boazkerk is een forse traditionalistische zaalkerk, een éénbeukige kerk met een rechthoekige plattegrond. De gevels zijn opgetrokken in geel genuanceerde baksteen. De langgevels zijn geleed door lisenen. Het schilddak is gedekt met grijze dakpannen. Het kerkgebouw is voorzien van een ruim 25 m hoge, iets losstaande, toren met wijzerplaten en opengewerkte beëindiging. De kerktoren had vroeger een haantje, maar nadat deze eraf gevallen was is in 1977 een vergulde zeilbotter als windvaan geplaatst. De kerk is vernoemd naar de twee pilaren van de tempel van Salomo. Bij de bouw van oudtestamentische tempel op de berg Moria had koning Salomo een koperslager uit Tyrus ontboden, Chiram of Hiram geheten. Deze maakte o.a. de twee bronzen zuilen die bij de voorhal van de hoofdzaal werden opgesteld. De rechter zuil (vanuit de tempel gezien) noemde hij Jachin en de linker Boaz. Jachin betekent “Hij zal vestigen” en Boaz betekent “in Hem is kracht”.
In de kerkzaal hangt voor het liturgisch centrum een scheepsmodel van een Noordzee schokker, met de steven naar de kansel gericht. Het 80 cm grote eiken spantmodel draagt het registratienummer UK 8 en werd rond 1910 gemaakt door Jan Bakker. Volgens een andere lezing werd het kerkscheepje gemaakt door werfbaas Klaas van Tiemens Albert (Hakvoort). Hij zou het scheepsmodel gemaakt hebben voor zijn kleinzoon Jan Bakker die het op zijn beurt aan de vroegere christelijk gereformeerde kerk geschonken zou hebben. Bron: Scheepsmodellen in Nederlandse kerken door J.M.G. van der Poel, 1987. Het model werd op 18 november 1960 vanuit de voormalige Eben Haëzerkerk, waar de Christelijk Gereformeerde Gemeente voorheen kerkten, overgebracht naar de Jachin Boazkerk nadat Jelle Kaptein het scheepje van enkele nieuwe gangen en nieuwe tuigage had voorzien. Het kerkscheepje is voorzien van een stokkor en een strijkbeugel, een schepnet waarmee men de bun leeg schept. Een stokkor is een, aan een lange stevige stok bevestigd, trechtervormig, visnet waarvan de opening door een halve hoepel opengehouden wordt. Met dit net werd, al wadend, vooral op garnaal en kleine platvis gejaagd.
In 1960 werd in het kerkgebouw een pijporgel geplaatst dat gebouwd is door R. Kamp & Zoon uit Zwolle. Dit orgel werd vervangen door een elektronisch Johannus-orgel. De luidsprekers werden achter het orgelfront aangebracht, dat intact bleef. In 2016 werd een historische Vollebregt-orgel aangekocht ter vervanging van het elektronisch Johannus-orgel. Het Vollebregt orgel had jarenlang dienst gedaan in de rooms-katholieke Lourdeskerk in Haaksbergen, die de deuren in januari 2013 moest sluiten door een teruglopend aantal kerkgangers. Het pijporgel is door orgelbouwer J.J. Vollebregt (1793-1872) uit 's Hertogenbosch als mechanisch orgel met 2 manualen (rijen toetsen) en 26 registers (series orgelpijpen) gebouwd voor de Maria Hemelvaartkerk in Leiden waar het in maart 1859 in gebruik werd genomen. De bouwkosten bedroegen toendertijd ƒ 6200,-. De dispositie was Manuaal I: Prestant 16' (D), Bourbon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Salicionaal 8’, Octaaf 4', Fluit 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet 5 st (D), Mixtuur 3 st, Trompet 8', Manuaal II: Prestant 8', Roerfluit 8', Viola di gamba 8', Prestant 4', Open fluit 4', Woudfluit 2', Flageolot 1', Basson hautbois 8' en Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8', Wijd gedekt 8', Octaaf 4', Tromper 8'. Bron: koschinski.nl
Na de sluiting van deze kerk in 1934 verhuisde het orgel in 1941 naar de Goede Herderkerk in Wassenaar. Bij die gelegenheid werd het door de fa. Bik uit Leiden omgebouwd tot een drieklaviers pneumatisch orgel met 38 sprekende stemmen verdeeld over drie manualen en pedaal. In 1967 kocht de Lourdesparochie in Haaksbergen het orgel voor ƒ 41.000,-. Orgelbouwer Jos H. Vermeulen uit Alkmaar plaatste het instrument over naar Haaksbergen. Daarbij werd de tractuur (overbrenging) elektro-pneumatisch gemaakt en de dispositie, de opsomming van de registers, gewijzigd. De originele orgelkas (de houten omtimmering) verdween, wel zijn de originele frontpijpen aanwezig en gebruikt in het open front. Het orgel werd op 5 november 1967 plechtig ingewijd waarna organist Alphons Gaalman (1914-1986) het instrument inspeelde. In 1980 werd het orgel gerestaureerd waarbij de speeltafel geëlektrificeerd werd. Het orgel beschikt over een vrij grote dispositie met 38 klinkende registers, 7 koppelingsregisters, een tremolo en 30 pedalen. Een register is een serie pijpen van laag naar hoog met allen dezelfde klankkleur bijvoorbeeld, trompet, fluit of piccolo. Een langere pijp geeft een lagere toon dan een kortere. De vorm van de pijpen is van elk register anders. Het orgel telt maar liefst 2067 pijpen. Het kleinste pijpje is ongeveer 5 cm lang met een doorsnee van 8 mm. De grootste pijp is ongeveer 4,60 m. lang. Het bisdom gaf toestemming om het orgel aan de Jachin Boazkerk te verkopen. De orgelbouwers Jan Bambacht en Ton Nagel van Consultare Orgelbouw uit Waardenburg en Anton Scrabl van de firma Škrabl uit Rogaška Slatina (Slovenië) kregen de opdracht het orgel geheel te restaureren. Het lag in de bedoeling dat enkele gemeenteleden in de zomer van 2020 naar de fabriek in Slovenië zouden reizen om alle onderdelen op de juiste manier te nummeren en in te pakken en zelf zouden zorgen voor de overplaatsing naar Urk. Maar vanwege de coronamaatregelen was dat niet mogelijk. Het enorme bouwpakket werd daarom in twee vrachtwagens aangevoerd. Gemeenteleden van de Jachin Boazkerk hebben het orgel onder leiding van Jan Bambacht van Consultare opgebouwd. Het balustradeorgel werd boven de preekstoel gebouwd in een massief eikenhouten kas. Het pijpwerk is op sleepladen geplaatst. De toon en registertractuur werden elektrisch. Kijk hier voor foto's en de dispositie. De preekstoel moest naar aanleiding van de plaatsing van het orgel worden aangepast.
De Jachin Boazkerk werd in 2005 met een vleugel uitgebreid. In de nieuwe vleugel zijn 300 extra zitplaatsen aangebracht, waarvan 100 op een galerij. Zodoende kreeg het kerkgebouw de beschikking over ongeveer 1200 zitplaatsen. De kerktoren en het exterieur van de kerk werden in 2012 ingrijpend gerestaureerd. In 2018 werd bekend dat de kerk zoetjesaan weer te klein werd voor de plaatselijke Oud Gereformeerde Gemeente en in 2019 uitgebreid moest worden met een tweede vleugel met daarin 400 zitplaatsen. Die vleugel is gebouwd aan de kant van de pastorie. Als onderdeel van het project werd ook uitbreiding van de zaalruimte opgenomen. De bestaande lage zaal tussen pastorie en kerk werd gesloopt. Daarvoor kwam, in de breedte, een zaal terug. Tussen die nieuwe zaal en de kerk kwam de nieuwe vleugel. De nieuwe zaal kan in tweeën verdeeld worden. In de nieuwbouw is ook een consistorie, een keuken, toiletten en een handvaardigheidsruimte ondergebracht. De uitbreiding werd 'in stijl met de rest van het kerkgebouw' uitgevoerd. Architect W. M. van Beijnum uit Amerongen heeft het ontwerp voor de uitbreiding getekend, hij was ook de architect bij de uitbreiding in 2005-2006. De 60 kerkbanken voor de de galerij van de nieuwe vleugel zijn geleverd door de Sloveense firma Škrabl uit Rogaška Slatina. De kerkbanken zijn gemaakt naar de banken die al in het kerkgebouw stonden. De keuze voor de Sloveense firma had vooral te maken met de prijs én de goede kwaliteit die daar geleverd kon worden. Bron: Urkerland